Maxsus pedagogika

Ibrat-namuna usuli 
yordamchi maktablarda yaxshi samara beradi. Ibrat- 
nam una usuli deganda biz o lquvchilarga ijobiy nam unalar ko‘rsatish yo‘li 
bilan tarbiyalashni tushunamiz. Bunda o‘qituvchi, tarbiyachining namunali 
xatti-harakati axloqiy tarbiyaning jonli misoli bo‘lishi kerak, hech narsa 
yosh bolalarning qalbiga o ‘qituvchining ta ’siridan kuchli ta ’sir etmaydi.
Axloqiy odatlarni tarbiyalash maqsadida turli m azm un va shakldagi 
o ‘yinlarni muvaffaqiyat bilan qo‘llash mumkin. 0 ‘yin jarayonida fahm- 
farosatga va foydali odatlar bilan bog‘langan harakatlarga ijobiy munosabatlar 
yaratiladi.
Ijtimoiy foydali faoliyatni tashkil qilish orqali bolalarda muhim ichki 
motivlami yuzaga keltirish mumkin. Axloq tarbiyasini amalga oshirishda 
o ‘quvchilarni turli jam oat ishlariga tortish, ularni ijtimoiy foydali mehnat 
bilan shug‘ullantirish, maktabda va oilada o‘z-o ‘ziga xizmat ko‘rsatish kabi 
ishlarni topshirish, maktab, jamoa xo‘jaligi yoki boshqa korxonalardagi unumli 
mehnatga jalb etish asosiy rol o ‘ynaydi. Bularning hammasi ularning xulqi va 
ongiga ta ’sir etib, mehnatsevarlik, vatanparvarlik, ongli intizom, mehnat 
ahliga hurmat bilan munosabatda bo‘1 ish kabi ijobiy fazilatlarni tarbiyalaydi.
144

---

Yordamchi maktablarda ta’lim-tarbiya olayotgan aqli zaif bolalarni axloqiy 
tarbiyalash jarayonida oilaga tayyorlashni ham amalga oshirish kerak. Chunki 
bunday bolalarda aksariyat jinsiy rivojlanish, yetilish erta yuz beradi. Agar 
aqli zaif bolalar turli axloqsiz suhbatlarning guvohi bo‘lsalar, sekin-asta 
ularda yomon illatlar paydo bo‘lishi mumkin. Shu sababli mumkin qadar 
bolalarni o ‘z holiga tashlab qo‘ymasdan, turli foydali faoliyatlarga jalb etish 
kerak. Ba’zan bunday noxush, axloqsiz qiliqlarning oldini olish maqsadida 
ularning yotish joylarini, yotish holatlarini nazorat qilib turish darkor. 
Kun tartibini m azm unli tashkil etib, turli harakatli o ‘yinlar, gimnastik 
mashqlar, m ehnatga jalb etish ham yaxshi natija beradi. Yotishdan oldin 
gavdaning pastki qismini va oyoqlarini iliq suvda yuvish kerakligi, m a’lum 
yoshda ota-onalar bolalar bilan boshqa jirsdagilarga tegishli suhbatlar 
o ‘tkazish tavsiya etiladi. Yengil, yuzaki jinsh aloqalarning og‘ir oqibatlari 
to ‘g‘risida, tozalik haqida, voyaga yetmasdin farzand ko‘rishning salbiy 
oqibatlari xususida ham suhbatlashish kerak M umkin qadar erta yoshdan 
bolalarda chekishga, giyohvandlik moddaarni iste’mol qilishga qarshi 
kerakli tadbirlar ko‘rish talab etiladi. Zero.«Rasululloh ham har qanday 
m ast qiluvchi va b o ‘shashtiruvchi nars;larni iste’mol qilishni m an 
etganlar».
Yordam chi m aktablarda axloqiy tartyaning taxm iniy m azm unini 
quyidagicha bayon etish mumkin:
I—HI sinflar.
I 
b o iim .