Mavzu: Fe’lning tuzilish jihatdan turlari va yasalishi

3- amaliy mashg’ulot
Mavzu: Ravishning yasalishi va tuzilish jihatdan turlari.

1- ish turi. Quyidagi savol va topshiriqlarni bajrib, bilimingizni tekshirib ko’ring.

1. 
   Ravishlar qanday usullar bilan yasaladi?
   
2. 
   Ravishlar morfologik usul bilan qaysi so’z turkumlaridan yasaladi?
   
3. 
   Sintaktik yo’l bilan qanday ravishlar yasaladi?
   
4. 
   Qaysi turkumlarni juftlashdan ravish yasash mumkin?
   
5. 
   Takroriy ravishlar qanday yasaladi?
   
6. 
   Ravish yasovchi omonim qo’shimchalr qaysilar?
   
7. 
   Ravishlar tuzulish jihatdan necha turli bo’ladi?
   

2- ish turi. O’qing, tub va yasama ravishlarni aniqlang. Yasama ravishlarning yasalish usulini tushuntiring. Avval morfologik usul bilan, keyin sintaktik usul bilan yasalgan ravishlarni o’zi bog’lanib kelgan so’z bilan birga ko’chirib, ravishlarning tagiga chizing.

1.Kuniga savat-savat narsa tashib uzoq-yaqindan keladigan ota-onalarning xarxashasini aytmaysizmi ! (S.A.) 2. Ohu buloq izlaganday, seni deyman har zamon.(Sh. R) 3. Nutqining eng haroratli, eng kuchli joyiga kelganda, artistona harakat qilib, raisga ma’nodor qarab qo’yardi.(S.Nazar) 4. Jang olag’ovuri to’satdan boshlangandek, birdan taqqa to’xtadi.(N.T) 5. Uning yurish-turishini kuzata-kuzata o’z yuragida paydo bo’lgan gaplarni birato’la aytib olishni istar, lekin qulay fursat topa olmas edi. (S.Nazar) 6. Kitobdagi so’zlar Risolatga osonlikcha tutg’ich bergani yo’q.(S.Karamatov) 7.Katta nevarasi har kuni uni necha marta xilma-xil qilib suratga ola berdi.(A.Q) 8. Anvar bilan Umida bir partada o’n yil yonma-yon o’tirib o’qishdi. (S.A.) 9. Gulxan atrofida o’tirganlar birin-ketin keta boshlashdi.(K.A) 10. Endi bu cho’g’ning yuzini butunlay kul bosgandek bo’ldi. (S.A.) 11. Qadimda udum bo’lgan bu odatni ular hamon yo’ldan qatnaydigan qilib qo’ydi. (S. Ahm.)
3- ish turi. -simon, -namo, -an, -dek, -day, -ona, -siz, -aki affikslarining har biri ishtirokida 5 tadan ravish yasang va hosil qilingan ravishlardan qatnashtirib, 4 ta gap tuzing.
4- ish turi. Har vaqt, hech vaqt, har on, har lahza, har gal, har vaqt, biryo’la, u yerga ravishlarini qatnashtirib, bog’lanishli matn tuzing, ravishlarning sintaktik vazifasini belgilang.
5- ish turi. O’qing, ravishlarni topib, ularni tuzilish jihatdan turlariga ko’ra guruhlarga ajrating.
1. “Ayajon, bemalol uxlang, men yana bir oz o’qiy ”, - dedi Tansiq. (O.) 2. Erta- indin hukumat vakillari kelisharkan.(N.S) 3.Yigitlarimiz bilan birpas hangomalashib, keyin ketamiz. (S.A.) 4.Bu yerlarda yashash va mehnat qilishning o’zga zavqi, o’zga gashti, o’zga latofati bor.(Sh.) 5. Boshliqni ko’rish bilan qizlar uzoqdan qo’llarini silkishdi, ba’zilari birdan kuylab yuborishdi.(O.) 6. Mash’ala gurillab cho’lning uzoq-yaqinini yoritdi. (S.A.) 7.Qadimdan udum bo’lgan bu odatni ular hamon saqlab kelishadi. (S. Ahm.) 8. Bu qutlug’ uyda meni o’zimga o’zimni tanitgan nurdek tiniq, oftobdek issiq odamlar yashaydi. (S. Ahm.) 9. Ariq-zovurlar allaqachon qazib, tozalab qo’yilgan edi.(S.Nazar.) 10. Samosvallar u yoqdan-bu yoqqa vag’illab o’tib turadi. .(S.Nazar.)
6- ish turi. Ravishlarning tuzilish jihatdan turlarining har biriga 10 tadan so’z yozing.
7- ish turi. Badiiy asarlar matni ustida ishlash. Gaplar tarkibidagi ravishlarning qo’llanishini izohlang.
8- ish turi. O’qing, ravishlarni topib, morfologik tahlil qiling.

1. 
   Attang , yo’llanmani shu yoqqa olmabsizda. (S.A.)
   
2. 
   U maktabga bizdan ikki yil burun kirgan edi. (K.N.)
   
3. 
   Shamsi yo’lda yomg’ir ko’lobi tez-tez uchrab turganidan mashinani unchalik tez haydamasdi. (S.A.)
   
4. 
   Murchini ko’proq sepib qo’yibman, mayli, foyda qiladi.(S.A.)