Касб-ҳунар таълими маркази касб-ҳунар таълими тизимини инновацион ривожлантириш, педагог кадрларнинг малакасини ошириш ва уларни қайта тайёрлаш институти

Металлни қўларра билан қирқиш

Қўларра қалин профилли металл, цилиндрсимон детал заготовкаларини, ариқчаларни қирқиш учун ишлатиладиган асбобдир.
Қўларра рамка, кесувчи аррадан иборат. Рамканинг бир учида дастали қўзғалмас, иккинчи учида тортма винт ўрнатилган кўзғалувчи каллак бор. Полотно соат мили йўналишида буралади. Ҳар икки каллакка полотно ўлчамига мос кесик ўйилган бўлиб, учига яқин жойда штифт учун тешик пармаланган. Рамкалар яхлит ёки созланадиган икки бўлакдан тайёрланиши мумкин. Арра полотноси юпқа пўлат пластинадан иборат бўлиб, у У10А ва Х6ВФ русумли пўлатдан Rz 61—64 қаттиқликда тайёрланади. Ишлатилишига кўра, полотнолар қўл ёки машина учун тайёрланади. Уни рамкага тишини олдинги томонга қаратиб ўрнатилади.
Полотнонинг ишлаши кескичнинг ишлашидан фарқ қилади, чунки арра тишининг бурчак қийматлари бирмунча бошқача. Металлни қирқишда полотнонинг ҳар бир тиши вергул шаклидаги қириндини кесиб чиқаради. Полотно тиши кесилувчи металл зонасидан чиққунга қадар бу қиринди фазода туради. Қиринди фазосининг қиймати орқа бурчак α, олдинги бурчак γ ва тиш қадамининг С катталигига боғлик. Ҳар хил қаттиқликдаги металларни қирқиш учун полотнонинг тиш бурчаклари қуйидагича тайёрланади: олдинги — γ= 0°—12°; Орқа  — α =35°—40°; Ўткирлаш
 — β =43°—60. Ўткирлаш бурчаги катта бўлган полотнолар кўпроқ хизмат қилади.

Қўларра тишларини чапарасталаш

Қўларра билан қирқишда полотнонинг тиши заготовкада сиқилиб қолмаслиги учун керилади. Халқ тилида буни аррани чапарасталаш деб аталади. Чап расталашда полотно тишлари тартиб билан бири ўнг томонга, иккинчиси чап томонга 0,6 мм эгилади. Эгиш иккита тиш баландлигидан кам бўлмаслиги, чапарасталаш кадами эса 8 мм бўлиши керак.
Эгишни тиш ёки полотно бўйича чапарасталаш қадамининг қийматига (С) боғлиқ холда амалга ошириш мумкин. С >0,8 мм бўлганда тиш бўйича чапарасталанади. С кичик бўлганда икки-уч тишни ўнг томонга, икки-уч тишни чап томонга эгилади. Агар С ўртача бўлса, битта тишни ўнгга, иккинчи тишни чап томонга, учинчи тишни эса ўз холатида қолдирилади.
Арра билан ишлашда эговлаш сингари кучни мувозанатлаш, қўлнинг кучини тўғри йўналтириш, аррани қатъий горизонтал холатда тутиш лозим. Ўнг қўл аррани илгарилама-қайтма ҳаракатга келтираётганда, чап қўл билан арра босиб турилади. Аррани босиб олдинга юргизилганда металл кесилади, салт юришида эса арра тишлари фақат металл сиртида сирпанади, шунинг учун унга кучланиш бермаслик керак.