Ijtimoiy pedagogik faoliyat metodikasi Kirish Pedagogik faoliyatning o’ziga hos hususiyatlari Tarbiyaviy ishlarning maqsadi va vazifalari

O'quv ishlari -   bu shaxsning barkamol rivojlanishi muammolarini hal qilish uchun o'quv muhitini tashkil etish va o'quvchilarning turli xil faoliyat turlarini boshqarishga qaratilgan pedagogik faoliyatdir. A o'qitish -   bu asosan maktab o'quvchilarining kognitiv faoliyatini boshqarishga qaratilgan o'quv faoliyatining bir turi. Umuman olganda, pedagogik va ta'lim faoliyati bir xil tushunchalardir. Tarbiyaviy ish va o'qitish o'rtasidagi bog'liqlikni bunday tushunish ta'lim va tarbiyaning birligi haqidagi tezisning ma'nosini ochib beradi.
Ta'lim, mazmuni va mazmunini ochish ko'pgina izlanishlarga bag'ishlangan, faqat shartli ravishda, qulaylik va chuqur bilim olish uchun, ta'limdan ajratilgan holda ko'rib chiqiladi. Ta'lim mazmuni muammosini ishlab chiqishda ishtirok etgan o'qituvchilar (V.V. Kraevskiy, I-YaLerner, M.N. Skatkin va boshqalar), o'quv jarayonida inson o'zlashtiradigan bilim va ko'nikmalar bilan bir qatorda, ularning ijodiy faoliyatdagi tajribalarini hisobga olishlari bejiz emas. va atrofdagi dunyoga hissiy-qiymat munosabati tajribasi. O'qitish va tarbiyaviy ishlarning birligi bo'lmasa, yuqoridagi ta'lim elementlarini amalga oshirish mumkin emas. Tasavvur bilan aytganda, uning mohiyati jihatidan ajralmas pedagogik jarayon - bu "tarbiya ta'limi" va "tarbiya ta'limi" birlashtirilgan jarayon.   (ADysterweg).
   Umuman olganda, biz o'quv jarayonida ham, soatdan keyin ham amalga oshiriladigan o'qitish faoliyatini va yaxlit pedagogik jarayonda olib boriladigan tarbiyaviy ishlarni taqqoslaymiz.
   Ta'lim har qanday tashkiliy shakl doirasida olib boriladi, shunchaki dars emas, balki odatda qat'iy cheklovlar, aniq belgilangan maqsad va unga erishish yo'llari mavjud. Ta'lim samaradorligining eng muhim mezoni bu ta'lim maqsadiga erishishdir. Har qanday tashkiliy shakl doirasida olib boriladigan tarbiyaviy ishlar maqsadga to'g'ridan-to'g'ri erishishga intilmaydi, chunki u tashkiliy shakldagi vaqt doirasi bilan cheklangan muddatda amalga oshirilmaydi. Tarbiyaviy ishda faqat aniq maqsadga yo'naltirilgan vazifalarni izchil hal qilishni nazarda tutish mumkin. Ta'lim muammolarini samarali hal etishning eng muhim mezoni bu hissiy reaktsiyalar, xatti-harakatlar va faoliyatlarda namoyon bo'ladigan o'quvchilar ongidagi ijobiy o'zgarishlardir.
   O'qitish mazmuni va shuning uchun o'qitish mantig'iga ko'ra, ishning mazmuniga yo'l qo'ymaydigan qattiq kodlangan bo'lishi mumkin. Etika, estetika va boshqa fanlar va san'at sohalarida bilim va ko'nikmalarni shakllantirish, ularni o'rganish o'quv dasturida ko'zda tutilmagan, bu aslida o'qitishdan boshqa narsa emas. Tarbiyaviy ishlarda rejalashtirish faqat eng umumiy ma'noda qabul qilinadi: jamiyatga, mehnatga, odamlarga, fanga (o'qitishga), tabiatga, dunyodagi narsalarga, narsalar va hodisalarga, o'ziga. Har bir alohida sinfdagi o'qituvchining tarbiyaviy ishining mantig'ini me'yoriy hujjatlar bilan oldindan belgilab bo'lmaydi.

O'qituvchi taxminan bir hil "manbali material" bilan shug'ullanadi. Jismoniy mashqlar natijalari deyarli uning faoliyati tomonidan aniqlanadi, ya'ni. o'quvchining kognitiv faoliyatini qo'zg'ash va yo'naltirish qobiliyati. O'qituvchi uning pedagogik ta'siri o'quvchiga uyushmagan va uyushgan salbiy ta'sirlar bilan kesishishi mumkinligini hisobga olishi kerak. Faoliyat sifatida o'qitish diskretdir. Odatda u ko'proq yoki kamroq davom etadigan tayyorgarlik davrida talabalar bilan o'zaro munosabatlarni o'z ichiga olmaydi. Tarbiyaviy ishning o'ziga xos xususiyati shundaki, o'qituvchi bilan bevosita aloqa bo'lmasa ham, o'quvchi uning bilvosita ta'siri ostida. Odatda, tarbiyaviy ishdagi tayyorgarlik qismi asosiy qismga qaraganda uzoqroq va ko'pincha ahamiyatlidir.

Talabalarning o'quv jarayonidagi samaradorligining mezoni bu bilim va ko'nikmalarni o'zlashtirish darajasi, kognitiv va amaliy muammolarni hal qilish usullari, rivojlanishga oid jadallik.   Talabalar faoliyati natijalari osongina aniqlanadi va ularni sifat va miqdoriy ko'rsatkichlarda qayd etish mumkin. Tarbiyaviy ishda o'qituvchi faoliyati natijalarini ishlab chiqilgan tarbiyalash mezonlari bilan taqqoslash qiyin. Rivojlanayotgan shaxsda o'qituvchi faoliyati natijalarini ajratib olish juda qiyin. Fazilat bilan qat'iylik   o'quv jarayoni ma'lum bir ta'lim faoliyati natijalarini bashorat qilishni qiyinlashtiradi va ularni qabul qilish o'z vaqtida kechiktiriladi. Tarbiyaviy ishda o'z vaqtida aloqani o'rnatish mumkin emas.
   O'quv va tarbiyaviy ishlarni tashkil etishdagi qayd etilgan farqlar shuni ko'rsatadiki, o'qitish uni tashkil etish va amalga oshirish nuqtai nazaridan ancha oson, integral pedagogik jarayonning tuzilishida esa u bo'ysunadigan pozitsiyani egallaydi. Agar o'quv jarayonida deyarli hamma narsani mantiqiy ravishda isbotlash yoki xulosa qilish mumkin bo'lsa, u holda bu yoki boshqa shaxs munosabatlarini chaqirish va birlashtirish ancha qiyin, chunki bu erda hal qiluvchi rolni tanlash erkinligi o'ynaydi. Shuning uchun o'rganishning muvaffaqiyati ko'p jihatdan shakllangan kognitiv qiziqish va umuman ta'lim faoliyatiga bo'lgan munosabatga bog'liq, ya'ni. nafaqat o'quv, balki tarbiyaviy ishlarning natijalaridan.
Pedagogik faoliyatning asosiy turlarining o'ziga xos xususiyatlarini aniqlash shuni ko'rsatadiki, ularning dialektik birligida o'quv va tarbiyaviy ishlar har qanday mutaxassislik o'qituvchisi faoliyatida amalga oshiriladi. Masalan, kasb-hunar ta'limi tizimidagi kasb ta'limi ustasi o'z faoliyati davomida ikkita asosiy vazifani hal qiladi: o'quvchilarni zamonaviy ishlab chiqarish texnologiyalari va mehnatni tashkil etishning barcha talablariga rioya qilgan holda turli xil operatsiyalar va ishlarni oqilona bajarish uchun bilim, ko'nikma va qobiliyat bilan ta'minlash; mehnat unumdorligini oshirishga, bajarilgan ishlarning sifatini oshirishga intiladigan, uyushgan, ustaxonasi, korxonasi sharafini qadrlaydigan bunday malakali ishchini tayyorlash. Yaxshi usta nafaqat o'z bilimlarini talabalarga etkazadi, balki ularning fuqarolik va kasbiy rivojlanishiga rahbarlik qiladi. Bu yoshlarga kasbiy ta'lim berishning mohiyati. Faqat o'z ishini, odamlarini yaxshi biladigan va sevadigan usta talabalarga kasbiy sharaf hissini uyg'otishi va o'z mutaxassisligini mukammal egallashga sabab bo'lishi mumkin.
   Shunga o'xshab, agar biz kengaytirilgan kun guruhining o'qituvchisining vazifalarini ko'rib chiqsak, uning faoliyatida ham o'quv, ham tarbiyaviy ishlarni ko'rishingiz mumkin. Kengaytirilgan kun guruhlari to'g'risidagi nizom tarbiyachining vazifalarini belgilaydi: o'quvchilarga mehnat muhabbatini, yuqori axloqiy fazilatlarni, madaniy odatlarni va shaxsiy gigiena ko'nikmalarini shakllantirish; uy vazifalarini o'z vaqtida tayyorlashni kuzatish, o'quvchilarning kunduzgi rejimini tartibga solish, ularga o'qishga, bo'sh vaqtni oqilona tashkil etishga ko'maklashish; maktab shifokori bilan birgalikda bolalarning sog'lig'i va jismoniy rivojlanishiga yordam beradigan tadbirlarni amalga oshirish; o'qituvchi, sinf o'qituvchisi, o'quvchilarning ota-onalari yoki ularning o'rnini bosadigan shaxslar bilan doimiy aloqada bo'ling. Biroq, vazifalardan ko'rinib turibdiki, madaniy xulq-atvor odatlari va shaxsiy gigiena ko'nikmalarini singdirish, masalan, nafaqat ta'lim, balki mashg'ulotni ham talab qiladi, bu tizimli mashqlarni talab qiladi.
Shunday qilib, maktab o'quvchilarining ko'pgina faoliyat turlaridan bilish bilim doirasi chegaralanib qolmaydi, bu esa o'z navbatida ta'lim funktsiyalari bilan "og'irlashadi". Tajriba shuni ko'rsatadiki, o'qitishda muvaffaqiyat birinchi navbatda bolalarning kognitiv qiziqishlarini rivojlantirish va qo'llab-quvvatlash, umumiy ijodkorlik muhitini, guruhdagi mas'uliyatni va sinfdoshlarning darsda muvaffaqiyat qozonishiga qiziqishni yaratadigan pedagogik qobiliyatga ega bo'lgan o'qituvchilar tomonidan erishiladi. Bu shuni ko'rsatadiki, o'qituvchilik qobiliyati emas, balki o'qituvchilikning kasbiy tayyorgarligi tarkibidagi o'quv ish mahorati ustuvor hisoblanadi. Shu munosabat bilan bo'lajak o'qituvchilarni tayyorlash ularning maqsadi yaxlit pedagogik jarayonni boshqarishga tayyorligini shakllantirishdir.

Psixologiyaning faoliyatni ko'p darajali tizim sifatida tushunishidan farqli o'laroq, uning tarkibiy qismlari maqsad, motivlar, harakatlar va natijalar bo'lib, uning tarkibiy qismlarini o'qituvchiga nisbatan nisbatan mustaqil funktsional faoliyat turlari sifatida tanlashga yondashuv pedagogik faoliyatga nisbatan ustunlik qiladi.

   N.V. Kuzmina pedagogik faoliyat tarkibida o'zaro bog'liq uchta komponentni aniqladi: konstruktiv, tashkiliy va kommunikativ. Pedagogik faoliyatning ushbu funktsional turlarini muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun ko'nikmalarda namoyon bo'ladigan mos qobiliyatlar zarur.