Халқ таълими ходимлари малакасини ошириш тизимини ислоҳ қилишнинг долзарб

Адабиётлар 
1.
 
Сластенин В.А., Подымова Л.С. Педагогика: Инновационная деятельность.-М., « 
Магистр» ., 1997 г.
 
2.
Кларин М.В. Инновации в обучении. М.: Наука
МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМ – ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМНИНГ 
ИНТЕГРАЦИЯЛАШГАН ШАКЛИ СИФАТИДА 
 
Ш.К.Даминова- 
А.Авлоний номидаги ХТТРМХҚТМОИ таянч докторанти 
 
Аннотация: мақолада тингловчининг ўзи фаолиятнинг йўналиши, мазмуни, ҳажми, 
билим манбаларининг турларини аниқлаши ва яратилган дастурларга мурожаат қилиши, 
билимларни мустақил эгаллаш пассив характерга эмас, аксинча, фаол билиш жараёнига 
жалб қилиниши, шунингдек, ўзаро соғлом рақобат муҳитини яратиб берадиган, ўзаро 
тажриба алмашишга йўналтирилган мотивацион, эркин фойдаланиш имконини 
берадиган таълим муҳита масалаларига эътибор қаратилган. 
Калит сўзлар: малака ошириш, масофавий таълим, эҳтиёж, интеграция, 
инновация, онлайн малака ошириш, электрон база. 
Баркамол шахсни тарбиялаш барча даврларда муҳим ижтимоий талаблардан бири 
бўлиб келган, аммо бугунги сифат ўзгаришлар рўй бераётган бир даврда бу масаланинг 
долзарблигини янада кучайтиришга талаб ортиб бормоқда. Бинобарин, ақлий ва ахлоқий 
салоҳиятни мустаҳкамлаш Ўзбекистон тараққиётининг устувор йўналиши ҳисобланади. 
Республикамиз мустақилликнинг янги босқичига ўтган бир даврда таълим-тарбия 
жараёни, хусусан, халқ таълими ходимларини малакасини ошириш тизими қайта кўриб 
чиқилиб уни ривожлантириш учун бир қанча янги асослар юзага келди. Жумладан, малака 
ошириш соҳасини янада такомиллаштириш, замонавий билим ва педагогик 
технологияларни қўллаш кўникмаларига эга, мамлакатимизни ижтимоий-иқтисодий 
ривожлантиришда муносиб ҳисса қўшувчи юқори малакали мутахассисларни қайта 
тайёрлаш ва узлуксиз малакасини ошириш, соҳага илғор таълим ва рақамли 
технологияларини жорий қилиш вазифалари давлат талаби бўлиб келмоқда.
Муҳтарам Президентимиз томонидан жорий йилнинг 30 март куни ўтказилган 
жорий ўқув йилини сифатли якунлаш, битирув ва кириш имтиҳонларини ташкил этиш 
масалалари муҳокамасига бағишланган йиғилишда ҳам зерикарли маърузалар ўқиш, 
конспектлар ёздириш каби ўзини оқламаган усуллардан воз кечиб, таълим методикасини 
ривожлантириш ва педагоглар савиясини ошириш ғоят муҳим масалалиги таъкидланди ва 
босқичма-босқич 
масофавий 
шаклда 
педагоглар 
малакасини 
ошириш, 
дарс 
машғулотларини масофадан кузатиш, баҳолашда инсон омилини камайтириш бўйича 
ишларни амалга ошириш топшириғи юклатилди. 

---

240 
Бундай натижага эришиш учун таълим–тарбия жараёнининг уйғунлигини
таъминлаш, малака ошириш ва соҳа ходимларининг ўз-ўзини мақсадли узлуксиз 
ривожлантириб борадиган, касбий ва бошқарув компетенцияларини ошириш, таълим 
самарадорлиги ва таълим муассасаларининг рақобатбардошлигини таъминлашда 
стратегик режалаштириш, мустақил қарор қабул қилиш, муассасани иқтисодий 
масалаларда ривожлантириш ҳамда таълим олувчиларни билим олишга бўлган 
қизиқишларини оширишга қаратилган дастурларни яратиш орқали рақобатбардош 
жамоани шакллантира олган ходимларни аниқлаш механизмини йўлга қўйиш устувор 
вазифалардан бири саналади. Бу вазифани амалга ошириш учун малака ошириш 
муассасалари олдида бажарилиши лозим бўлган ишлар нималардан иборат? Малака 
ошириш жараёнининг узлуксизлигини таъминлаш бўйича кўплаб олимларимиз ўз 
тадқиқотларида самарали фаолиятни амалга оширганлар. Малака оширишнинг турли 
шакллари, таълим бериш усуллари замон талабига мувофиқ ўзгарувчан характерга эга. 
Анъанавий малака оширишнинг афзаллиги кўп йиллар мобайнида ўзининг самарасини 
бериб келган бўлса, XXI асрга келиб Интернет глобал тармоғидан фойдаланиш 
салмоғининг ошиши малака ошириш курслари тингловчиларининг масофадан туриб 
малака ошириш имкониятларини ошишига сабаб бўлди. Тезкор, қулай, самарали, 
вақтнинг тежалиши ва молиявий-иқтисодий муаммаларнинг ечимини топиб берган 
масофадан ўқитиш бутун дунёда энг самарали шакллардан бири ҳисбланиб келмоқда. 
Унинг имкониятлари тингловчилар аудиториясини кенгайтириш, Интернет тармоғидан 
фойдаланувчилар сафини кенгайтириши натижасида таълимнинг ривожланиши, 
жумладан, малака ошириш тизимида ҳам янгидан янги инновацияларнинг жорий 
этилишига муҳим омил бўлди. Сўнгги йилларда халқ таълими тизими ходимларини 
масофадан ўқитишнинг қамрови қарийиб икки баробар ошди. Анъанавий малака ошириш 
ўқув дастурларини такомиллаштириш орқали масофадан ўқитиш ўқув-режа ва 
дастурларини қайтадан кўриб чиқилиб, электрон база яратилди. Бу ўз навбатида яхши, 
албатта. Бироқ, масофадан малака ошириш курсларига бўлган талаб ортганига қарамасдан 
унинг сифати ва самарадорлиги талаб даражасида деб бўлмайди.
Масофадан малака ошириш бевосида мустақил малака ошириш билан ҳамоҳанг 
тарзда ташкил этилиши лозимлигини кўриб чиқадиган бўлсак, тингловчиларнинг 
мустақил шуғулланиш имконияти, шаффофлик, ўқув машғулотларининг тизимли ташкил 
этилиши бўйича муаммолар талайгина. Ўқув-методик дастурий таъминот, малака 
оширишга қўйилган талаб тингловчиларнинг эҳтиёжларини инобатга олинмаётгани 
уларнинг мустақил билим олиш фаолиятини ташкил этишда кенг кўламда инновацион 
технологиялардан фойдаланишни тақозо этади. Бунда тингловчининг ўзи фаолиятнинг 
йўналиши, мазмуни, ҳажми, билим манбаларининг турларини аниқлаши ва яратилган 
дастурларга мурожаат қилиши, билимларни мустақил эгаллаш пассив характерга эга 
бўлмаслиги, аксинча тингловчи фаол билиш жараёнига жалб қилиниши керак.
Бугунги кунда бутун дунёни ташвишга солиб, энг глобал муаммо сифатида эътироф 
этилаётган келаётган Пандемия мамлакатимизда ҳам аҳоли турмуш тарзига, ижтимоий ва 
иқтисодиёт тармоқларига таъсирини ўтказиш билан бир қаторда барча соҳалар сингари 
таълим тизимига ҳам ўз таъсирини ўтказмай қолмади. Муҳтарам юртбошимиз томонидан 
тезкорлик билан кўрилган чоралар халқимизнинг тинчлиги, юртимизнинг фаровонлигини 
барқарор таъминлашга қаратилди. Ушбу оғир дамларда таълимнинг барча бўғинлари 
қаторида халқ таълим тизимида ҳам кўплаб диққатга сазовор ишлар амалга оширилмоқда. 

---

241 
Жумладан, эпидемиологик вазият даврида масофадан туриб ўқув жараёнини ташкил этиш 
мақсадида Ўзбекистон телерадиокомпаниясининг телеканаллари орқали вазирликнинг 
ташкилий-ижодий гуруҳи ва етакчи, илғор, инноватор ўқитувчилар билан ҳамкорликда 
тасвирга олинган видеодарслар телевидение ва Халқ таълими вазирлигининг ижтимоий 
тармоқларидаги саҳифалари (@uzedu) ва расмий веб-сайтларида (www.uzedu.uz), электрон 
ахборот порталлари (online-maktab.uz) орқали ҳам намойиш этиб борилди. 
Малака ошириш муассасалари тингловчиларининг мустақил таълим олиши учун 
институт профессор-ўқитувчилари томонидан тайёрланган видеодарсларнинг малака 
ошириш муассасасининг расмий веб-сайти, телеграмдаги махсус Онлайн малака ошириш 
расмий каналларига жойлаштирилиб, фойдаланиш йўлга қўйилди. Бироқ, бу етарли эмас. 
Юқоридаги каби кенг кўламли ишларни амалга ошириш жараёнида кўплаб қийинчилик ва 
муаммолар кўзга ташланди. Бир вақнинг ўзида бир нечта гуруҳларда онлайн дарсларнинг 
ташкил этилиши натижасида интернет тармоғидаги узилишлар ёки фойдаланилаётган « 
Zoom» дастуридан фойдаланиш ва унинг афзалликлари малака ошириш тизимидаги барча 
фойдаланувчилар томонидан тўлиқ ўзлаштирилмаган. Мазкур муаммоларни бартараф 
этилиши ҳамда масофадан малака ошириш ва мустақил малака ошириш шаклидаги 
таълимни интеграциялаштириш бўйича қатор ишларни режалаштириб олиш заруратини 
туғдиради. 
Тадқиқотимиз давомида умумтаълим мактаблари директорларининг исталган вақтда, 
чегараланмаган, консалтинг хизмати йўлга қўйилган, ўзаро соғлом рақобат муҳитини 
яратиб берадиган, ўзаро тажриба алмашишга йўналтирилган мотивацион, эркин 
фойдаланиш имконини берадиган, айнан мактаб директорларининг талаб ва истаклари 
инобатга олинган рақамли таълим талабларига мос таълим муҳити платформасини яратиш 
мақсадлари амалга оширилмоқда.