Gregorius Santi Crisogoni Polycarpus [Collectio Canonum] Polycarpus

1148

28. Gregorius.

Hi vero, qui uxores suas in adulterio deprehendunt , non licebit nec eum nec illam aliam a b

uxorem accipere vel alium virum, quamdiu ambo vivunt. Si autem adultera mortua fuerit, vir

eius, si vult, nubat, tantum in Domino; adultera vero numquam, etiam si mortuus fuerit vir

eius, omnibus tamen diebus vite sue acerrima paenitentiae lamenta persolvat. c

a) H auf Rasur M; ante correctionem: Si C.

b) deprehenderint K.

c) om. C.

Polycarp 6.4.29

1149

29. Zacharias episcopus servus servorum Dei reverentissimo et sanctissimo fratri Theodoro

episcopo ecclesie Ticinensis . a a

Pitacium quod nobis tua veneranda fraternitas obtulit, per quod nos sciscitari curasti, si liceat b

filium, cuius pater alterius filiam ex sacro baptismate suscepit, id est spiritualem eiusdem c c

patris filiam, quod dici crudele est, in matrimonium suscipere, quod apud te enormiter reserasti

contigisse. Sed bene tua sancta fraternitas compertum habet, quid Dominus per Moysen

precipiat dicens: `Turpitudinem patris tui non revelabis, turpitudinem matris tue non revelabis,

turpitudinem sororis tue non revelabis. Filia enim patris tui turpitudo tua est.' Turpitudinem

enim non revelari dicitur, dum a propria consanguinitate precipitur abstineri. Multo magis

igitur a spirituali patris nostri filia omnimodo omni occasione aut argumento seposito sub d e e

nimia districtione nos cavere convenit, ne in iram divini examinis incidat, si quis tali facinore f

mixtus minime restrinxerit frena luxuri.. Unde et omnes omnino cavend. sunt talis sceleris

commixtiones, ne incautus in eternum pereat. Sed et eum, qui eius pernitiose temeritatis

auctor est , anime sue salutem despiciens impiissimo se miscuit matrimonio, per omnia tua g

fraternitas studeat separare et p.nitenti. digne submittere, quatenus ab eterna erutus

dampnatione animam eius lucretis ipso prestante Domino Deo et salvatore nostro Iesu h i

Christo.

a) Ticinensis ecclesie K.

b) om. MK; korr. (aus quem?) C.

c) i÷ M.

d) enim K.

e) omnimoda C.

f) vos (?) M.

g) folgt nachgetr. et C.

h) lucreris CR.

i) om. C.

Polycarp 6.4.30

1150

30. Felici Mesane civitatis episcopo. a

Nam et hec salubriter precavenda sancimus, ne quis fidelium propinquam sanguinis, usque quo

affinitatis liniamenta generis successione cognoscuntur, matrimonio sibi desideret copulare, b

sed sicut a maioribus nostris definitum est, ita modis omnibus observetur, quoniam usque ad

septenarium numerum parentel. nulli umquam copulam contrahere licentiam damus, his

videlicet, qui ex patre et matre consanguinitatis parentela descendunt. Qui autem in quarto c

vel in quinto gradu coniuncti fuerint, separentur, quoniam scriptum est: `Omnis homo ad d

proximam sanguinis sui non accedat, ut revelet turpitudinem eius', et iterum: `Anima que e

fecerit quippiam ex istis, peribit de medio populi sui'. Sane quibus interdicitur illicita f f

coniunctio, habebunt ineundi melioris coniugii libertatem. g

a) Inskr. om., statt dessen nachgetr. Et infra M; davor nachgetr. Gregorius C.

b) affinitas M.

c) folgt et KR.

d) et K.

e) reveletur K.

f) quippiam fecerit K.

g) om. M.

Polycarp 6.4.31

1151

31.

Solius fornicationis causa licet uxorem adulteram dimittere, sed illa vivente non licet alteram

ducere. Et vos , femin. , nec illos viros, a quibus per repudium discesserunt uxores eorum, a b b

maritos habere non licet. Adulterina sunt ista coniugia . c c

a) davor Sed CR.

b) vobis feminis CR.

c) coniugia ista C.

Polycarp 6.4.32

1152

32. Ex concilio Calcedonensi.

Eos , qui rapiunt puellas sive mulieres sub nomine simul habitantes , cooperantes aut a b

cohibentes raptoribus sancta synodus ut, si quidem clerici sunt, decidant gradu proprio, si c d

vero laici, anathematizentur.

a) Hos K.

b) habitandi C.

c) folgt decrevit CR.

d) folgt übergeschrieben sanxit M.

Polycarp 6.4.33

1153

33. Augustinus ad Iulianam de continentia viduali. a

Damnatio quidem non timetur in coniugali vinculo, si pudicitia conservatur . Sed in viduali et b

virginali continentia excellentia muneris amplioris expetitur, qua ex petita et electa et voti c

debito oblata iam non solum capessere nuptias, sed etiam si non nubatur, nubere velle

damnabile est. Nam ut hoc demonstraret, apostolus non ait, cum in deliciis egerint , in Christo d e

nubunt, sed nubere volunt, habentes inquit damnationem, quoniam primam fidem irritam

fecerunt, sed si non nubendo, tamen volendo. Non quia ipse nupti. vel talium damnand. f

iudicantur, sed damnatur propositi fraus, damnatur fracta voti fides, damnatur non susceptio a g

bono inferiore, sed ruina a bono superiore. Postremo damnantur tales, non quia coniugalem

fidem posterius inierunt, sed quia continentie primam fidem irritam fecerunt. Et infra : Proinde h ii

qui dicunt talium nuptias nuptias non esse, sed potius adulteria, non mihi videntur satis acute

ac diligenter considerare, quid dicant. Fallit eos quippe similitudo veritatis. Quia enim

coniugium Christi dicuntur eligere, que christiana sanctitate non nubunt, hinc argumentantur

quidam dicentes: Si viro suo vivo que alteri nubit, adultera est, sicut ipse Dominus in

evangelio definivit. Vivo ergo Christo, cui mors ultra non dominabitur, que coniugium eius j

elegerat, si homini nubit, adultera est. Qui hoc dicunt, acute quidem moventur, sed parum k

attendunt, hanc argumentationem quanta rerum sequatur absurditas. Cum enim laudabiliter

etiam vivente viro ex eius consensu continentiam femina Christo voveat, iam secundum

istorum rationem nulla hoc facere debet, ne ipsum Christum, quod sentire nefas est, adulteraml

faciat, cui vivente viro nubit.

a) constantia K.

b) servatur K.

c) om. K.

d) folgt nochmals cum K.

e) korr. in degerint C.

f) om. K.

g) facta K.

h) posteris C.

i) om., statt dessen Lücke M.

j) qui C.

k) sibi K.

l) adulterium K; adulterum CR.

Polycarp 6.4.34

1154

34. Ex concilio Triburiensi a Iulio papa confirmato.

Si quis desponsavit uxorem et subarravit et tamen sive preveniente die mortis sive irruentibus

quibusdam aliis causis minime eam cognovit, neque superstes frater eius neque ullus de

consanguineis eius eandem sibi tollat uxorem ullo umquam in tempore. a

a) om. M.

Polycarp 6.4.35

1155

35.

Lex illa preteritorum principum ibi raptum dixit esse commissum, ubi puella, de cuius ante a bb

nuptiis nichil actum fuerit, videatur abducta.

a) ex MK; Sex R.

b) esse dixit K.

Polycarp 6.4.36

1156

36. Gregorius papa . a

Progeniem suam unumquemque ad septimam observare decernimus generationem, et b b

quamdiu se agnoscunt affinitate propinquos, ad coniugalem copulam accedere denegamus. c

Quod si fecerint, separentur.

a) ferner nachgetr. Gregorius episcopis Galliarum M.

b) decernimus observare K.

c) cognoscunt K.

Polycarp 6.4.37

1157

37. Zacharias et Deusdedit pap(e).

Non oportet filiam, quam de sacro fonte susceperit, filio suo in matrimonium tradere, quia in a

divina sententia germani esse inveniuntur. Si quis tali facinore commixtus minime restrinxerit

frena luxuri., ab ecclesia catholica abhominabitur. Sed si conversus fuerit, post separationem,

VII annis p.nitentiam gerat. Consciis simul cum auctore sit ita conditio, id est simul cum b c c d

operatoribus et consentientibus p.niteat.

a) matrimonio C.

b) ista C.

c) i÷ M.

d) co- R.

Polycarp 6.4.38

1158

38. Ambrosius in libro de patriarchis . a b b

Si qua mulier ammisso cito marito laqueum infirmitatis sue timet incidere, si vult nubere, c

nubat, tantum in Domino, ut electionem mariti parentibus deferat, ne appetenti. existimetur

auctor , si ipsa de nuptiis suis electionem sibi vendicet; expetita magis debet videri a viro quam d

ipsa virum expetisse.

a) dieses Kap. nach VI 4,39 M.

b) patriarcharum M.

c) suo C.

d) actor K.

Polycarp 6.4.39

1159

39. Ambrosius. a

Cum initiatur coniugium, tunc coniugii nomen assciscitur. Non enim defloratio virginitatis b

facit coniugium, sed pactio coniugalis. Denique cum iungitur puella, coniugium est, non cum

viri amixtione cognoscitur.

a) dieses Kap. vor VI 4,38 M.

b) Dum K.

Polycarp 6.4.40

1160

40. Ex dictis Basilii.

Si quis coniugatus vult converti ad monasterium, non est recipiendus, nisi prius a coniuge

castimoniam profitente fuerit absolutus. Nam si illa vivente illo per incontinentiam alteri a b

nupserit, proculdubio adultera erit, nec recipitur apud Dominum eiusdem viri conversio, cuius

sequitur coniugalis f.deris prostitutio. Tales igitur tunc sine culpa secuntur Christum relicto

seculo, si habeant ex pari voluntate consensum . c c d

a) illo C.

b) illa C.

c) expiari K.

d) consensu K; concessum C.

Polycarp 6.4.41

1161

41. Ieronimus.

Ubi fuerit numerus maritorum, ibi vir proprius unus esse desistit . a

a) om. K.

Polycarp 6.4.42

1162

42. Ieronimus in apologetico . a b c c

Malo octogames quam fornicatores. d

a) ohne Absatz zu VI 4,41 C; dieses Kap. nach VI 4,44 R.

b) Idem MC.

c) om. M.

d) octogamos C.

Polycarp 6.4.43

1163

43. Idem. a

Maritus licet sit adulter, licet sit sodomita, licet flagiciis omnibus coopertus et ab uxore b

propter hec scelera derelictus, maritus est reputandus. Cui alterum virum accipere non licet.

Non hoc apostolus a propria auctoritate decernit, sed Christo in se loquente Christi verba c

sectatus est, qui ait in evangelio: "Qui dimittit uxorem suam excepto causa fornicationis, facit d

eam mechari, et qui dimissam acceperat , adulter est." Sive ipsa dimiserit virum sive a viro e

dimissa sit, adulter est qui eam accipit. Unde et apostoli gravem coniugii sarcinam

intelligentes, `si ita est, inquiunt, non expedit homini uxorem accipere'. Ad quod Dominus:

`Qui potest, inquit, capere, capiat' . Statimque sub exemplo trium eunuchorum virginitatis f g h

infert beatitudinem, que nulla carnis lege retinetur. Neque satis animadvertere potui, quid sit i

quod dicere voluit alio viro per vim accepto. Congregata videlicet multitudine nolentem rapuit

et virum postea non raptorem rapta dimisit. Legat libros Moysi et inveniet desponsatam viro, j k

si in civitate fuerit opressam et non clamaverit, puniri quasi adulteram. Vi autem in agro l

oppressam innoxiam esse a scelere et violentibus legibus subiacere. Ergo et ista soror, que, ut m

dicit, vim passa est, ut adultero iungeretur, si vult Christi corpus accipere et non adultera n o

reputari, agat p.nitentiam, ita dumtaxat ut secundo viro, qui non appellatur vir, sed adulter, a

tempore p.nitenti. non copuletur. Quod si ei durum videtur et semel dilectum non potest

derelinquere neque preferre Dominum voluptati, audiat apostolum clamantem: "Non potestis

calicem Domini bibere et calicem demoniorum. Non potestis mens. Domini communicare et

mens. demoniorum". Et in alio loco: "Qu. communicatio luci ad tenebras? Quis consensus

Christi ad Bellial? " Rem novam loquor, immo non novam, sed veterem, que veteris testamenti p

auctoritate formatur . Si reliquerit secundum virum et reconciliari priori voluerit, non potest. q r

Scriptum est enim in deuteronomio: `Si acceperit homo uxorem et habuerit eam, non invenerit

gratiam in conspectu eius propter aliquam f.ditatem. Scribat libellum repudii, et dabit ei, et s

dimittet eam de domo sua. Cumque egressa adultera maritum duxerit et ille quoque oderit t

eam dederitque ei libellum repudii et dimiserit de domo sua aut certe mortuus fuerit, non u u v

poterit eam prior maritus recipere in uxorem, quoniam polluta est et abhominabilis facta est w x

coram Domino , ne peccare facias terram, quam Deus tuus tibi tradidit possidendam.' y z

a) kein Absatz zu VI 4,42 CR.

b) folgt s M; si C.

c) rad. C.

d) excepta CR.

e) korr. in acceperit M; duxerit CR.

f) cap(er)iat R.

g) Endung korr. M.

h) virginitas K.

i) potuit K.

j) rad. M.

k) folgt übergeschrieben non M.

l) oppressa KC.

m) korr. in violentum M; korr. in violentes C.

n) übergeschrieben M.

o) adulteri R.

p) belliat R.

q) firmatur KC.

r) om. K.

s) dab) MC; ante correctionem: dabis K.

t) om. K.

u) deditque CR.

v) dinisit C.

w) om. K.

Polycarp 6.4.43

1164

x) om. C.

y) Deo K.

z) dominus C.

Polycarp 6.4.44

1165

44. Ex concilio Africano.

Placuit ut secundum evangelicam et apostolicam disciplinam neque dimissus ab uxore neque

dimissa a marito alteri coniungantur, sed ita maneant aut sibimet reconcilientur. Quod si

contempserint , ad p.nitentiam redigantur . a b

a) contempserit M.

b) folgt Kap. VI 4,42 R; folgt rad. VI 4,42 C.

Polycarp 6.4.45

1166

45. Augustinus . a

Apostolus Paulus dicit: `His qui sunt in coniugio, precipio non ego, sed Dominus, uxorem a

viro non discedere; quodsi discesserit , manere innuptam aut viro suo reconciliari'. Potest enim b

fieri, ut discedat ea causa, qua Dominus permisit; aut si femin. licet virum dimittere etiam

propter causam fornicationis, quid respondebimus de hoc, quod dicit posterius: `Et vir c

uxorem non dimittat?' Quare non addit: excepta causa fornicationis, quod Dominus permittit, d

nisi quia similem formam vult intellegi, ut si dimiserit, quod causa fornicationis permittitur,

maneat sine uxore aut reconcilietur uxori? Et post pauca : Dominus autem permisit causa e e e

fornicationis uxorem dimitti, sed quia permisit, non iussit.

a) om. C.

b) decesserit C.

c) quidem K.

d) folgt fornicationis K.

e) om. C.

Polycarp 6.4.46

1167

46. Idem ad Iulianam. a

Quidam putant, lapsarum a sancto proposito feminarum, si nupserint, non esse coniugia. Non

parvum malum, ut a maritis separentur uxores, quasi adulter. sint, non uxores. Et cum volunt b

eas separatas reddere continenti., faciunt maritos earum adulteros veros, cum suis uxoribus

vivis alteras duxerint. Quapropter non possum dicere a proposito meliore lapsas si nupserint

feminas, adulteria esse, non coniugia. Sed plane non dubitaverim dicere lapsas a castitate

sanctiore , que vovetur Deo, adulteris esse peiores. Si enim, quod nullo modo dubitandum est, c

ad offensionem Christi pertinet, cum membrum eius fidem non servat marito, quanto gravius

offenditur, cum illi non servatur fides in eo, quod exigit oblatum, qui non exegerat d

offerendum? Cum enim quisque non reddit, quod non imperio impulsus, sed consilio

commonitus vovit, tanto magis fraudati voti auget iniquitatem, quanto minus habuit vovendi e f g

necessitatem.

a) folgt Augustinus K; Augustinus CR.

b) aut M.

c) sanciore M.

d) exiit K.

e) aget C.

f) magis K.

g) habuerit C.

Polycarp 6.4.47

1168

47. Augustinus.

Cum ad peccatum admittendum adhibetur fides, mirum, si fides appellanda est. Verumtamen

qualiscumque sit, si et contra ipsam fit , nisi cum propterea deseritur , ut ad veram ac a b

legitimam redeatur, id est ut peccatum emendetur voluntatis pravitate correcta. Tamen si

quisquam cum hominem solus spoliare non possit, inveniat socium iniquitatis et cum eo c

paciscatur, ut simul id faciant spoliumque parciantur, quo facinore commisso totum solus

auferat, dolet quidem ille et fidem sibi servatam non esse conqueritur, verum in ipsa sua

qu.rela cogitare debet potius in bona vita ipsi human. societati fidem fuisse servatam, ne d

preda iniqua ex homine fieret, si sentit, quam inique sibi peccati societate servata non fuerit. e

Ille quippe utrobique perfidus profecto scelerator iudicandus est. Ac si id, quod male fecerat, f

ei displicuisset et propterea cum participe facinoris predam dividere noluisset , ut homini, cui g

ablata fuerat, redderetur, eum perfidum nec perfidus diceret. Ita mulier, si fide coniugali

violata fidem servet adultero, utique mala est, sed si nec adultero, peior est. Porro si eam

flagitii p.niteat et ad castitatem rediens coniugalem pacta ac placita adulterina rescindat, miror

si eam fidei violatricem vel ipse adulter putabit. Solet etiam queri cum masculus et femina, h

nec ille maritus nec illa uxor alterius sibimet non filiorum procreandorum, sed propter

incontinentiam solius concubitu causa copulantur, ea fide media ut nec ille cum altera nec illa i

cum altero id faciat , utrum nupti. hec sunt vocand. . Et potest quidem fortasse non absurde j k l

hoc appellari conubium , si usque alicuius eorum ad mortem id inter eos placuerit et prolis m

generationem, quamvis non ea causa coniuncti sint, non tamen vitaverint, ut vel nolint sibi n

nasci filios vel etiam opere aliquo malo agant, ne nascantur. C.terum si utrumque vel unum o o p

horum desit, non invenio, quemadmodum has nuptias appellare possimus. Etenim si aliquam

sibi vir ad tempus adhibuerit, donec aliam dignam vel honoribus vel facultatibus suis inveniat,

quam comparem ducat, ipso animo adulter est nec cum illa, quam cupit invenire, sed cum ista,

cum qua sic cubat, ut cum ea non habeat maritale consortium. Unde ipsa hoc sciens ac volens q

impudice utique miscetur ei, cum quo non habet fedus uxorum . Verumtamen si ei thori fidem r

observet et ille uxorem duxerit, nubere ipsa non cogitet atque a tali prorsus opere continere se

preparet. Adulteram quidem fortassis facile appellari non audeam, non peccare tamen quis

dixerit, cum eam viro, cuius uxor non est, misceri sciat? Iam vero si ex illo concubitu , s

quantum ad ipsam attinet, non nisi filios velit et quicquid ultra causam procreandi patitur,

invita patiatur , multis quidem ista matronis anteponenda est. t t

a) sit CR.

b) eher deseri(n)t MKR; Endung korr. C.

c) homine M.

d) om. K.