Gregorius Santi Crisogoni Polycarpus [Collectio Canonum] Polycarpus

Consuetudo nova in hac ecclesia et valde reprehensibilis erupit, ut cum rectores eius

patrimonii urbana vel rustica predia iuri illius competere posse suspicantur, fiscali more titulos a

inprimant atque quod competere pauperibus estimant non iuditio, sed manibus defendant; et b b c

cum per predicatores suos veritas: `Nichil per contentionem agi precipiat', etiam ipsum

litigios. contentionis malum transcenditur et res quelibet, cum estimatur ecclesie posse d

competere, per vim tenetur. Proinde presenti decreto constituo , ut si quis ecclesiasticorum e

umquam titulos ponere sive in rustico sive in urbano predio sua sponte presumpserit, anathema

sit. Is autem, qui ecclesie preest, si hoc vel ipse fieri precipit, vel sine sua preceptione factum f

digna punire animadversione neglexerit, anathema sit.

a) -u- korr. M; rusticana K.

b) etque C.

c) copetere M.

d) transgreditur K.

e) ante correctionem: constituto M; constituoto K; Endung korr. C.

f) korr. in his C.

Polycarp 4.10.1

733

X. De episcopo percussore et quod in qualibet causa privato zelo moveri non debeat. a b

1. Canones Apostolorum. Cap. XXVIII.

Episcopum aut presbiterum aut diaconum percucientem fideles delinquentes aut infideles

inique agentes, et per huiusmodi volentem timeri, deici ab offitio suo precipimus, quia c

nusquam hoc Dominus nos docuit. Econtrario vero ipse cum percuteretur, non repercuciebat, d

cum malediceretur, non remaledicebat, cum pateretur, non cominabatur.

a) Zahl om. K.

b) moneri R.

c) voluntatem CR.

d) überschüssiger Kürzungsstrich über -t- M.

Polycarp 4.10.2

734

2. Gregorius papa Iohanni episcopo Gallipolitano . a

Matriculam, quam Andreas fater et coepiscopus noster fecit fustibus castigari, quamvis exinde

post octo menses obisse non credimus, tamen, quia eam contra propositi sui ordinem

huiusmodi fecit affligi, duobus hunc mensibus a missarum sollemnitate suspende, ut vel hec

eum verecundia, qualem se de c.tero exhibere possit, instituat. b

a) galliponitano R.

b) cum R.

Polycarp 4.10.3

735

3. Idem papa Iohanni episcopo Constantinopolim.

Quid de episcopis, qui verberibus timeri volunt, canones dicant, bene fraternitas tua novit.

Pastores enim facti sumus, non persecutores; et egregius predicator dicit: `Argue, obsecra,

increpa cum omni pacientia et doctrina.' Nova vero atque inaudita predicatio ista est, que

verberibus exigit fidem.

Polycarp 4.10.4

736

4. Idem papa Victori episcopo.

Quam gravis et aspera adversus fratrem nostrum Paulinum regis civitatis episcopum a b

clericorum vel eorum, qui in sacro sunt ordine constituti, querela sit, fraternitati tuae liquere

non dubium est, quia latere te in vicinia non potuit, quod ad nos in longinquo pervenit. Et

quoniam valde cavendum est, ne hoc, quod eum frustra in se corporali iniuria queruntur c

excedere, aut licite presumatur aut fiat dissimulatione deterius, sic manifesti excessus canonica

semper moderatione premendi sunt, ut una res et preteritorum correctio et esse possit regula

futurorum. Proinde insimul cum dilectissimo communi fratre Columbo episcopo vel aliisd

sacerdotibus, quos previderis inter suprascriptum fratrem nostrum et clericos ipsius, causam c

subtili investigatione rimari te convenit; et si supplicantium querela veritate subsistit, ita hoc

regulari emendatione corrigite, ut, quam sit malum quod fecit, agnoscat et offitii sui discat de

c.tero terminos non exire.

a) folgt quam K.

b) regie C.

c) cum R.

d) alii(Lücke)s M.

e) intra R.

Polycarp 4.10.5

737

5. Idem papa clero et nobilibus Salonitanis . a

Pervenit ad me, quosdam pervers. mentis homines, ut dilectionis vestre animos vulnerarent,

vobis insinuare conatos , quia ego contra Maximum quodam odio movear et non magis que b

canonica, sed ea que furoris sunt exequi concupiscam. Sed absit hoc, absit a sacerdotali animo,

ut in qualibet causa privato zelo moveatur.

a) salonitatinis K.

b) conatis K.

Polycarp 4.11.1

738

XI. Ut episcopi posteriores se prioribus suis non preferant. a b

1. Lucius papa omnibus episcopis occidentalibus.

Episcopi per singulas provincias observent, ne posteriores se prioribus suis preferant nec eis

inconsultis nisi quantum ad propriam pertinet parrochiam aliquid agant, sed omnes de c

communibus eorum causis consonam sententiam proferant et determinent, quoniam aliter act.

nullas vires habebunt nec ecclesiastice reputabuntur.

a) Zahl om. K.

b) Endung korr. M; psteriores C.

c) si M.

Polycarp 4.12.1

739

XII. Quod omnes episcopi equales sint, nisi quemquam culpa subiviat. a b

1. Gregorius papa Iohanni episcopo Syracusano.

Si qua culpa in episcopis invenitur, nescio quis apostolice sedi episcopus subiectus non sit.

Cum vero culpa non exigit, omnes secundum rationem humilitatis aequales sunt.

a) Zahl om. K.

b) quequam K; quam R.

Polycarp 4.13.1

740

XIII. Ut episcopus semper et ubique secum testes habeat. a

1. Anacletus papa omnibus episcopis et cunctis fidelibus.

Episcopus Deo sacrificans testes secum habeat et plures quam alii sacerdotes. Sicut enim

maioris honoris gradu fruitur, sic maioris testimonii incrementatione indiget. In sollemnioribus

quippe diebus aut VII aut V aut III diaconos, qui eius oculi dicuntur, et subdiaconos atque

reliquos ministros habeat secum, qui sacris induti vestimentis in frontem et a tergo; et b c

presbiteri e regione dextra levaque contrito corde et humiliato spiritu ac prono stent vultu d c

custodientes eum a malivolis hominibus et consensum eius prebeant sacrificio. Peracta autem

consecratione omnes communicent, qui noluerint ecclesiasticis carere liminibus.

a) Zahl om. K.

b) folgt Rasur von 1 Buchst. (?) M.

c) rad. (?) C.

d) folgt pro M.

e) Endung rad., -o übergeschrieben M.

Polycarp 4.13.2

741

2. Lucius papa omnibus episcopis occidentalibus.

Duo presbiteri et tres diaconi in omni loco episcopum non deserant propter testimonium

ecclesiasticum.

Polycarp 4.14.1

742

XIV. Quod episcopi vice apostolorum presint et a subditis timeantur et inter se concordes a

sint.

1. Clemens papa Iacobo episcopo Ierusolimorum.

Episcopos vicem apostolorum gerere Dominum docuisse dicebat et reliquorum discipulorum b

vicem tenere presbiteros debere insinuabat. Et si quis aliquem ex his scandalizaret, c

gravissimam sibi p.nam inferre debere predicabat. Cunctos se invicem diligere et adiuvare de e

debere et neminem ab adiutorio fratris se subtrahere instruebat. d

a) ganzer Titel om. K.

b) davor nochmals Titel 14. R.

c) Absatz C.

d)-d) Cunctos - debere om. R.

e) cet(er)os C.

Polycarp 4.14.2

743

2. Idem papa eidem.

Vestrum enim, qui legatione Christi fungimini, est docere populos, eorum vero est vobis a

ob.dire ut Deo. Si autem vobis episcopis non eb.dierint omnes presbiteri, diaconi acb

subdiaconi et reliqui clerici cuncti omnesque principes tam maioris ordinis quam et inferioris

atque reliqui populi tribus et lingue non obtemperaverint, non solum infames, sed et extorres c c

a regno Dei et a regno Dei et consortio fidelium a liminibus sancte Dei ecclesie alieni erunt. d

Nam vestrum est eos instruere, eorum vero est vobis ob.dire ut Deo, cuius legatione e

fungimini dicente Domino: "Qui vos audit, me audit et qui vos spernit, me spernit." Nam nichil

iniustius vel inhonestius est quam filios patribus rebelles aut clericos vel laicos doctoribus seu

discipulos magistris inobedientes vel protervos existere. f

a) davor Buchst. rad. M.

b) aut KC.

c) exteriores M; om. et C.

d) c übergeschrieben C.

e) über d. Zeile M.

f) propter vos CR.

Polycarp 4.14.3

744

3. Anacletus papa omnibus episcopis et reliquis sacerdotibus.

Necesse est, ut rectores a subditis timeantur ab ipisque corrigantur, ut humana formidine

peccare metuant, qui divina iudicia non formidant. Deteriores quippe sunt, qui doctorum vitam

moresque corrumpunt, his qui substantias aliorum prediaque diripiunt. Ipsi autem ea, que extra

nos, licet nostra sint, auferunt, nostri quoque detractores et morum corruptores nostrorum

sive qui adversum nos armantur, propri. nos ipsos decipiunt, et ideo iuste infames sunt et

merito ab ecclesia extorres fiunt.

Polycarp 4.14.4

745

4. Victor papa universis episcopis Afric..

Perlatum est ad sedem apostolicam, aliquos vestrum nocere fratribus velle et ut cadant

decertare, similiter in sacramentis discrepare et ob id contentiones et emulationes inter vos

fieri. A quibus dissensionibus vos avertere et in his omnibus concordare et opem ferre vicissim a

mandamus. Nam si hoc agere cito neglexeritis et vicissim reconciliari non studueritis, abb

apostolice sedis et totius ecclesie communione vos pelli non dubitetis.

a) om. R.

b) davor et C; et R.

Polycarp 4.15.1

746

XV. De visitandis parrochiis. a

1. Spallense concilium. b

Singulis annis quisque episcopus parrochiam suam circumeat populumque confirmet ac c

doceat et ea, que vitanda sunt, prohibeat et ea, que agenda sunt, utiliter agere suadeat . d e

a) Zahl om. K.

b) Ypalense K.

c) circueat KC.

d) visitanda R.

e) ante correctionem: sudeat M.

Polycarp 4.15.2

747

2. Toletanum concilium a

Cum episcopus suam diocesim visitat, nulli pre multitudine onerosus existat nec umquam

quinquagenarium numerum evectionis excedat aut amplius quam una die per unamquamque b

basilicam remorandi licentiam habeat. Quodsi episcopus aut langore detentus aut aliis

occupationibus implicatus, visitationem dioceseos explere nequiverit, presbiteros probabilis

vit. aut diaconos mittat, qui redditus basilicarum et reparationes et ministrantium vitas

inquirant.

a) oletanum K.

b) quodragenarium C.

Polycarp 4.16.1

748

XVI. De non relinquendo regimine vel cathedra episcopali. a b c

1. Liberius papa universis episcopis.

Suggestum nobis est, quod pro preteritis laboribus et infestationibus nonnulli vestrum d d

asignatis sibimet a Deo commissas relinquunt plebes et in futuro plures relinqu.re velint eas, e f g

quas tueri debent ecclesias, et pro ovibus sibi commissis laborare neglegant et monasteriorum h

se quieti contradere festinent et vacationem ab episcopatus laboribus eligere et silentio atque i j

otio vitam degere magis appetant quam in his, que sibi commissa sunt, permanere dicente

Domino: `Beatus, qui perseveraverit usque in finem.' Ideoque, fratres Karissimi, non vos

afflictionum amaritudo a pio mentis vestre proposito coarcet recedere. Non sit qui vos decipiat

in subtilitate sermonis, ut plebes vobis commissas relinquatis et alicui propter obprobrium k l

malorum hominum quieti vos tradatis, ut vos solummodo salvetis et filios orphanos

relinquatis . Et infra. Hortamur caritatem vestram exemplo eius, qui pro nobis pati voluit, l

promtos vos in cunctis eius permanere servitiis nec quidem quoquomodo a commissa cura m

recedere, sed totis viribus in commissis vobis negotiis fortiter usque in finem perdurare.

a) Zahl om. K.

b) relinquendis C.

c) catedre R.

d) propteris K; propter R.

e) assignatas C.

f) folgt et C.

g) relinquant C.

h) ante correctionem: labore M.

i) constradere se K.

j) vocationem R.

k) vob C.

l)-l) et - relinquatis om. K.

m) idem C.

Polycarp 4.16.2

749

2. Ambrosius populo Mediolanensi contra Auxentium.

Quid turbamini ? Volens numquam vos deseram, coactus repugnare non novi. Dolere potero, a

potero flere, potero gemere. Adversus arma, milites, Gothos quoque lacrime mee arma sunt.

Talia enim munimenta sunt sacerdotis. Aliter nec debeo nec possum resistere. Fugere autem et

relinquere ecclesiam non soleo, ne quis gravioris p.n. metu factum interpretetur.

a) turbanini M.

Polycarp 4.16.3

750

3. Leo papa Rustico Narbonensi episcopo.

Miror dilectionem tuam intantum scandalorum quacumque occasione nascentium adversitate a a

turbari, ut vocationem episcopatus laboribus preoptare te dicas et malle in silentio atque otio b

vitam degere quam in his, que tibi commissa sunt, permanere. Et infra. Quis inter fluctus maris

navem diriget, si gubernator abscedat? Quis ab insidiis luporum custodiet oves, si pastorum c

cura non vigilet? Quis denique latronibus obsistet et furibus, si speculatorem in prospectu

explorationis locatum ab intentione sollicitudinis amor quietis abducat? Permanendum estd

ergo in opere credito et in labore suscepto. d

a) nascentium occasione K (-a- in occasione korr. und nochmals übergeschrieben M).

b) Endung korr. M.

c) navim K.

d) ergo est R.

Polycarp 4.16.4

751

4. Cartaginense concilium V. Cap. V. a a

Nemini sit facultas relicta principali cathedra ad aliquam ecclesiam in diocesi constitutam se b

conferre, vel in re propria diutius quam oportet constitutum curam vel frequentationem c

propri. cathedr. neglegere.

a) V concilium C. um

b) ante correctionem: aliquem M.

c) divitius M.

Polycarp 4.17.1

752

XVII. De profectione episcoporum. a

1. Canones Apostolorum. Cap. XXXIIII.

Nullus episcoporum peregrinorum aut presbiterorum aut diaconorum sine comendaticiis b c

suscipiatur epistolis, et cum scripta detulerint, discutiantur atentius et ita suspiantur. Si d

predicatores pietatis extiterint minus nec que sunt necessaria sumministrentur eis et ad

communionem nullatenus admittantur, quia per surreptionem multa proveniunt. e

a) Zahl om. K.

b) -u- korr. M.

c) -c- korr. M; commendatiis R.

d) scrpta C.

e) com(Lücke)munionem M.

Polycarp 4.17.2

753

2. Arelatense concilium I. Cap. XVIIII. a

De episcopis peregrinis, qui in urbem solent venire, placuit illis locum dari ut offerant.

a) Aralatense M.

Polycarp 4.17.3

754

3. Antiocenum concilium. Cap. XI. a

Si quis episcopus aut presbiter aut quilibet regul. subiectus ecclesie preter consilium et litteras

episcoporum provinci. et precipue metropolitani adierit imperatorem, hunc reprobari et abici

oportere non solum a communione, verum et ab honore, cuius particeps videtur existere, quia

venerandi principis auribus molestiam temptavit inferre contra leges ecclesie. Si igitur adire

principem necessaria causa deposcit, hoc agatur cum tractatu et consilio metropolitani et b

c.terorum episcoporum, qui in eadem provintia commorantur, qui etiam proficiscentem suis

prosequantur .pistolis.

a) Intiocenum R.

b) concilio R.

Polycarp 4.17.4

755

4. Sardicense concilium. Cap. VIII.

Episcopi ad comitatum non accedant nisi forte hi, qui religiosi imperatoris litteris vel invitati

vel evocati fuerint. Sed quoniam s.pe contingit, ut ad misericordiam ecclesie confugiant, qui

iniuriam patiuntur aut qui peccantes exilio vel insulis damnantur aut certe quicumque

sententiam suscipiunt, subveniendum est his et sine dubitatione petenda indulgentia.

Quicumque ergo quales istos memoravinus preces habuerint vel acceperint, per diaconum

suum mittant, quia persona ministri invidiosa non est et que impetraverit celerius poterit

referre. Et hoc consequens esse videtur, ut de qualibet provincia episcopi ad eum fratrem et

coepiscopum nostrum preces mittant, qui in metropoli consistit, ut ille et diaconum eius eta

supplicationes destinet tribuens comendaticias .pistolas pari ratione ad fratres et coepiscopos b c

nostros, qui in illo tempore in his regionibus et urbibus morantur, in quibus felix beatus

Augustus rem publicam gubernat. Si vero habet episcopos amicos in palatio, qui cupit d d

aliquid, quod tamen honestum est impetrare, non prohibetur per diaconum suum rogare ac

significare his, quos scit benigna intercessione sibi absenti posse prestari . e

a) folgt Rasur von 1 Buchst. M.

b) folgt Rasur von 1 Buchst. M.

c) commendatias R.

d) episcopos habeat C.

e) -i korr. M.

Polycarp 4.17.5

756

5. Cartaginense III. Cap. XXVIII. a

Episcopi trans mare non proficiscantur nisi consulto prim. sedis episcopo sue cuiusque b c d

provinci., ut ab eo precipue possint sumere formatam vel commendationem . e

a) folgt concilium C.

b) scpm R.

c) über d. Zeile M.

d) ante correctionem: suc. M; sucessori K.

e) commendatam C.

Polycarp 4.18.1

757

XVIII. De episcopis in alienam civitatem inmorantibus vel possessiones habentibus. a b b

1. Sardicense concilium. Cap. XIIII.

Osius episcopus dixit: Et hoc quoque statuere debetis, ut episcopus ex alia civitate cum venerit

ad aliam civitatem vel ex provintia sua ad aliam provinciam et ambitioni magis quam devotioni c

serviens voluerit in aliena civitate multo tempore residere, forte enim evenit, episcopum loci

non esse tam instructum neque tam doctum, is vero, qui advenit, incipiat contemnere eum et d

frequenter facere sermonem, ut dehonestet et infirmet illius personam, ita ut ex hac occasione

non dubitet relinqu.re assignatam sibi ecclesiam et transire ad aliam. Definite ergo tempus,

quia et non recipi episcopum inhumanum est et si diutius resideat perniciosum est . Memini e f g

autem superiori concilio, fratres nostros, constituisse, ut si quis laicus in ea, in qua h

commoratur, civitate tres dominicos dies, idest per tres septimanas, non celebrasset

conventum, communione privaretur. Si hec circa laicos constituta sunt , multo magis i j

episcopo non licet nec decet, si nulla sit tam gravis necessitas, que eum detineat , ut amplius a k l

suprascripto tempore absens sit ab ecclesia sua. Universi dixerunt placere sibi. i

a) Zahl om. K; XIIII. R.

b) alia civitate C.

c) ante correctionem: et(iam) M.

d) his C.

e) korr. M.

f) folgt rad. Buchst. M.

g) folgt hoc ergo ne fiat, providendum est CR.

h) superio(Lücke)ri M (vielleicht das ganze Wort auf Rasur).