Gregorius Santi Crisogoni Polycarpus [Collectio Canonum] Polycarpus

376

4. Calcedonense concilium cap. II. a a

Si quis episcopus per pecuniam fecerit ordinationem et sub precio redegerit gratiam, que non

potest vendi ordinaveritque per pecunias episcopum aut presbiterum aut diaconum vel b

quemlibet ex his, qui connumerantur in clero, aut promoverit per pecunias dispensatorem aut c

defensorem vel quemquam, qui subiectus est regul., pro tam turpissimi lucri commodo is , cui d

hoc probatum fuerit, proprii gradus periculo subiacebit, et qui ordinatus est, nichil ex hac

ordinatione vel promotione, que est per negotiationem facta, proficiat, sed sit alienus a

dignitate vel sollicitudine, quam pecuniis quesivit. Si quis vero mediator tam turpibus et e

nefandis datis vel acceptis extiterit, si quidem clericus fuerit, proprio gradu decidat, si vero

laicus aut monachus, anathematizetur.

a) Calcedonensi concilio K.

b) diaconem KCV.

c) que M.

d) his MCV; ante correctionem: his K.

e) temporibus M.

Polycarp 2.37.5

377

5. Hormisda papa episcopis Hyspani..

Hoc quoque ad priora coniungimus, ne benedictionem per impositionem manus, que divina

esse creditur, pretio quis comparet, quia ante oculos esse convenit, quod Symon spiritum a

sanctum volens redemptione mercari, apostoli fuerit detestatione percussus. Tunc deinde quis

non vile putat esse, quod vendit? Istam sacerdotibus ordinandis reverentiam servet electio, ut b b

in gravi murmure populorum divinum credatur esse iudicium. Ibi enim Deus, ubi simplex sine

pravitate consensus. Verum ne hanc quidem partem sollicitudinis et admonitionis omittimus, c

ne vel ille se a culpa estimet alienum, qui etsi ipse quidem a redemptione liber initiaverit d d

benedictione mystica sacerdotem et tamen ad altaris redempti voluntatem vel sponte vel e f g h

necessitate consenserit, quid prodest illi suo errore non pollui, qui consensum prestat erranti?

Proculdubio contra mandata committit, et qui habet pecatum proprium et qui sequitur alienum.

Incassum animus resistit cupiditati, si non resistit et timori.

a) qui M.

b) putat vile CV.

c) nec CR.

d)-d) om. MK.

e) benedictionem MV.

f) mysticam M.

g) alterius CRV.

h) folgt hoc CRV.

Polycarp 2.37.6

378

6. Gregorius Maximo presumptori in Salona. In epistola XX. in libro IIII. a b b

Licet cetera cuiuspiam talia sint vite merita, ut nichil sit, quod ex his sacerdotalibus valeat c

ordinationibus obviare, tamen solius nefas ambitus severissima canonum districtione

dampnatur. Cognovimus itaque, quod vel subrepta vel simulata piissimorum principum

iussione, dum vita dignus non fueris, te ad sacerdotii ordinem cunctis venerabilem prorupisse.

Quod nos ideo sine ulla h.sitatione credimus, quia vitam .tatemque tuam non habemus d

incognitam, ac deinde quia serenissimi domini imperatoris animum non ignoramus, quod se in

causis sacerdotalibus miscere non soleat, ne nostris in aliquo peccatis gravetur. Additur

inauditum nefas, quod post interdictionem quoque nostram, que sub excommunicatione tua

teque ordinantiumque te facta est, c.sis presbiteris, diaconibus ceteroque clero manu militari e f

diceris ad medium deductus. Quare nos consecrationem nullo modo dicere possumus, que ab g

excommunicatis est hominibus celebrata. Quia igitur sine ullius exempli forma violasti talem h

tantamque sacerdotii dignitatem, precipimus ut, usque dum dominicis vel responsalis nostri

cognoverimus apicibus, quod non presumpticia, sed vera fueris iussione ordinatus, nullatenus

tu ordinatoresque tui attrectare quicquam presumatis sacerdotalis officii nec usque ad

rescriptum nostrum ad cultum vos sacri altaris accedere. Quodsi contra hec agere

presumpseritis, anathema vobis sit a Deo et a beato Petro apostolorum principe, ut

contemplatione iudicii vestri ceteris quoque catholicis ecclesiis ultionis vestre prebeatur i

exemplum.

a) Maximino RV.

b)-b) om. K; In libro IIII. cap. XX. CV; In libro IIII. epist. XX. R.

c) korr. M.

d) folgt Rasur M.

e) ordinantium C.

f) om. C.

g) ante correctionem: non M.

h) formam M.

i) om. K.

Polycarp 2.37.7

379

7. Idem papa Mariniano episcopo Ravenn.. In epistola LII. lib. VIIII. a b a

Excellentissimi filii mei Calinici exarchi assidu. et importun. pro persona Maximi scripta c

suscepi. Cuius importunitate victus nichil habui, quod amplius facere debuissem, nisi ut

eiusdem Maximi causam tue fraternitati committerem. Si igitur ad fraternitatem venerit isdem d e

Maximus, deducatur et Honoratus eiusdem ecclesie archidiaconus, ut cognoscat sanctitas tua,

si recte ordinatus est, in symoniaca heresi lapsus non est, si ei de criminibus corporalibus nichil

obviat, si se non cognovit excommunicatum, quando missas facere presumpsit, et quicquid sub

timore Dei tibi visum fuerit, decerne, ut nos dispositioni tue consensum Deo auctore f

prebeamus. Si autem tuam fraternitatem suspectam predictus filius noster habuerit, etiam

reverentissimus vir frater noster Constantius Mediolanensis episcopus Ravennam veniat

tecumque resideat, et de eadem causa pariter decernite, et quod utrisque vobis placuerit, mihi

placiturum esse certum tenete.

a)-a) om. K.

b) folgt in CV.

c) calicini R.

d) ante correctionem: fraternitate MC.

e) folgt tuam CRV.

f) om. M.

Polycarp 2.37.8

380

8. Idem papa eidem. In epistola LXX lib. VIIII. a b a

Qu. de causa Maximi sint agenda, ex epistolis, quas ad vos ante transmisimus, agnovistis. c d

Sed quia, qualis hac de re fraternitatis tue voluntas sit ac magis petitio, presentium latore

Castorio cartulario nostro renuntiante cognovimus, ideoque si isdem Maximus coram vobis et

predicto cartulario nostro de symoniaca heresi prestito se sacramento purgaverit atque de aliis

ante corpus sancti Apollenaris, sicut scripsimus, tantummodo requisitus liberum se esse

responderit, causam ipsius fraternitatis vestre de eo, quod excommunicatus missarum

sollempnia agere presumpsit , iudicio committimus, qua debeat p.nitentia talis culpa purgari. e f

Et ideo quicquid vobis secundum Deum placet, securi disponite nec aliquod de nobis dubium

habeatis.

a)-a) om. K.

b) LX R; ante correctionem: LX V.

c) sunt C.

d) om. M.

e) presumpserit C.

f) folgt vestro RV.

Polycarp 2.37.9

381

9. Ex registro Gregorii pape in fine octavi libri.

Levatus est Maximus presumtor in Dalmatia contra votum domni pape Gregorii a militibus per

indictionem XI et in contumatia vel presumptione fuit annis VII. Post hec post castigationem

et flagella Gregorii pape egressus de Dalmatia venit Ravennam ad Marinianum archiepiscopum

et iactavit se extensum intra civitatem in media silice, clamans et dicens: Peccavi Deo et

beatissimo pape Gregorio. Et acta p.nitentia tribus horis, tunc cucurrit exarchus Calinicus

ecclesie Roman. cum archiepiscopo Mariniano, et levatus c.pit ampliorem p.nitentiam coram

eis agere. Tunc duxit eum ad sanctum corpus beati Apollenaris et iuravit de omnibus, que

adversus eum dicta de mulieribus, vel scismat. symoniaco fuerant, mundum se esse. Tunc

revertens Castorius adduxit secum diaconem eiusdem Maximi nomine Stephanum, referens

omnia, que a Maximo facta essent. Tunc motus ad misericordiam beatissimus papa Gregorius

direxit pallium ad confirmationem eiusdem episcopi VIII kal. septemb. indictione II. a

a) folgt getilgt ep M.

Polycarp 2.37.10

382

10. Gregorius VII. papa.

Ordinationes eorum, que ab excommunicatis sunt , sanctorum patrum sequentes vestigia a b

irritas fieri censuimus.

a) qui K; ante correctionem: qui R.

b) korr. in fiunt R.

Polycarp 2.37.11

383

11. Idem papa.

Ordinationes, que interveniente pretio vel precibus vel obsequio alicui person. ea intentione

impenso vel que non communi consensu cleri et populi secundum canonicas sanctiones fiunt a

et ab his, ad quos consecratio pertinet, non comprobantur, esse irritas diiudicamus, quoniam

qui taliter ordinantur, non per hostium, id est Christum, intrant, sed ut ipsa veritas testatur,

fures sunt et latrones.

a) om. M.

Polycarp 2.38.1

384

XXXVIII. De numero diaconorum et dignitate et reverentia ad sacerdotes. a b c c

1. Evaristus omnibus episcopis.

Diaconi, qui quasi oculi videntur esse episcopi, in unaquaque civitate VII debent esse, qui

custodiant episcopum predicantem, ne ipse aut ab insidiatoribus, quoquomodo infestetur aut

ledatur a suis aut verba divina detrahendo aut insidiando polluatur vel despiciatur , sed veritas d e f

spirituali redoleat fervore, pax predicata labiis cum voluntate animi concordet.

a) Zahl om., Titel erst vor II 38,2 K; ganzer Titel om. M.

b) dignitate K.

c) om. K.

d) de M.

e) polluantur CRV.

f) despiciantur CRV.

Polycarp 2.38.2

385

2. Ieronimus ad Rusticum Narbonensem episcopum. a

Diaconi sunt, quos in apocalipsi legis , VII angeli ecclesiarum. Hi sunt VII candelabra aurea, b

hi voces tonitruorum, virtutum operatione preclari, humilitate prediti, quieti, humiles,

evangelizantes pacem, annunciantes bona, dissentientes et rixas et scandala resecantes, soli c

Deo colloquentes in templo, nichil de mundo p.nitus cogitantes, dicentes patri et matri: 'non

novi vos', et filios suos non agnoscentes. Sine his sacerdos nomen habet, officium non habet.

Hic minister Dei dicitur, quia scriptum est: Maior est qui ministrat, quam cui ministratur. Et

sicut in sacerdote consecratio, ita in ministro dispensatio sacramenti est. Etiam sacerdotibus

propter presumptionem non licet de mensa Domini tollere calicem, nisi eis traditus fuerit a d

diaconibus , ita enim Deus noster omnipotens universa disposuit, ut qui maiorem se crediderit, e

minor esset, et qui videretur minor, maior existeret. Denique quam hoc verum sit, ipse

perpende. Levit. inferunt oblationes in altario, levit. componunt mensam Domini, levit. f

sacerdotibus, cum sacramenta benedicuntur, assistunt, levit. ante sacerdotes orant, ut si

distinctio locorum creditur in mundo, etiam in altari Dei videant sibi episcopi , qui superbi g g

sunt, diacones anteponi; si humilitatem diligunt, maiores se esse in eo, quod sunt humiles,

recognoscant. Tunc deinde, ut aures habeamus, ad Deum diaconus clamat, ipse predicat, ipse

hortatur, ipse commonet astantibus sacerdotibus. Nec leviter hanc vocem, que loquitur et h

pacem annuntiat, aut neglegenter aspicias. Sufficit huic ordini tantum per Dominum fuisse

concessum, ut non solus sacerdos in templo Dei totum agere et implere videatur. i

a) davor Titel 38 K.

b) legimus CRV.

c) disseminantes RV.

d) ei M.

e) diaconis KR; diacone V.

f) offerunt C.

g) episcopi sibi C.

h) Hec M.

i) ante correctionem: solum MK.

Polycarp 2.38.3

386

3. Niceni concilii cap. XVIII.

In sua diaconi mensura permaneant, scientes quod episcoporum quidem ministri sunt, a

inferiores autem presbiteris habeantur. Per ordinem ergo post presbiteros gratiam sacre

communionis accipiant, aut episcopo eis aut presbitero porrigente. Sed nec sedere in medio

presbiterorum diaconis liceat, quia si hoc fiat, preter regulam probatur existere. Si quis autem b

etiam post has diffinitiones ob.dire noluerit, a ministerio cessare debebit.

a) diacones C.

b) diacones M; diaconibus CRV.

Polycarp 2.38.4

387

4. Concilio Laudicensi.

Quod non oporteat diaconum coram presbitero sedere, sed iussione presbiteri sedeat. Similiter

diaconi honorem habeant a sequentibus, id est subdiaconis et omnibus clericis. a

a) diacones C.

Polycarp 2.38.5

388

5. Concilium Cartaginense, cui interfuit per vicarios suos papa Zosimus.

Diaconi ita se presbiteri sicut episcopi ministros esse cognoscant. Item ibidem. Ut diaconusa

presente presbitero eucharistiam corporis Christi populo, si necessitas cogit, iussus eroget.

Item in eodem. Ut diaconus iubente presbitero loco sedeat quolibet. Item. Ut diaconus in

conventu presbiterorum interrogatus loquatur. Item . Ut diaconus tempore tantum oblationis b

et lectionis alba utatur.

a) diaconi CRV.

b) om., Absatz R.

Polycarp 2.38.6

389

6. a b c

In ecclesia etiam Rom. presbiteri sedent et stant diaconi. Et infra. Qui provehitur, a minori ad

maius provehitur. Aut igitur ex presbitero ordinetur diaconus, ut presbitero maior

comprobetur, in quem crescit ex parvo, aut si ex diacono ordinatur presbiter, noverit se lucris

minorem, sacerdotio esse maiorem.

a) Inskription om. MK.

b) evangelium C.

c) om. C.

Polycarp 2.39.1

390

XXXIX. Quod in initio idem fuerit presbiter qui episcopus, et de presbiteratus dignitate. a b

1. Ex epistola Ieronimi ad Evangelum presbiterum. c

Legimus in Esaya: 'Fatuus fatua loquitur'. Audio quendam in tantam erupisse vecordiam, ut d e

diaconos presbiteris, id est episcopis anteferret . Nam cum apostolus perspicu. doceat eosdem f

esse presbiteros quos episcopos, quid patitur mensarum et viduarum minister, ut super eos se g

tumidus efferat, ad quorum preces Christi corpus sanguisque conficitur ? queris auctoritatem? h

Audi testimonium. 'Paulus et Timotheus servi Christi Iesu omnibus sanctis in Christo Iesu, qui i

sunt in Philippis, cum episcopis et diaconis '. Vis et aliud exemplum? In actibus apostolorum ad j

unius ecclesie sacerdotes ita Paulus loquitur: 'Attendite vobis et cuncto gregi, in quo vos

spiritus sanctus posuit episcopos, ut regeretis ecclesiam Domini, quam acquisivit sanguine

suo.' Ac ne quis contentiose in una ecclesia plures episcopos fuisse contendat, audi et aliudk

testimonium, in quo manifestissime comprobatur eundem esse episcopum atque presbiterum.

Propter hoc reliqui te Crete, ut que deerant, corrigeres et constitueres per civitates presbiteros,

sicut ego tibi mandavi. Si quis est sine crimine, unius uxoris vir, filios habens fideles, non in l l

accusatione luxuri. aut non subditos. Oportet enim episcopum sine crimine esse quasi Dei m

dispensatorem. Et ad Timotheum: 'Noli neglegere gratiam, que tibi data est, propheti. per n o

impositionem manum presbiterii.' Sed et Paulus in epistola: 'Presbiteros, inquit, in vobis p q

precor compresbiter et testis passionum Christi et futur. glori., que revelanda est, particeps

regere gregem Christi et inspicere non ex necessitate, sed voluntari. iuxta Deum.' Quod r s

quidem Grece significantius dicitur: ENICRONEYONTEC. Unde et nomen episcopi tractum

est. Parva tibi videntur tantorum testimonia? Clangat tuba evangelica. Filius Tonitrui, quem t

Iesus amavit plurimum, qui de pectore Salvatoris doctrinarum fluenta potavit. 'Presbiter elect.

domin. et filiis eius, quos ego diligo in veritate.' Et in alia epistola: Presbitero Gaio u v

karissimo, quem ego diligo in veritate . Quod autem postea unus electus est, qui ceteris u

preponeretur in chrisma, hoc remedio factum est, ne unusquisque ad se trahens Christi

ecclesiam rumperet. Nam et Alexandri. a Marcho evangelista usque ad Heraclium et

Dionisium episcopos presbiteri semper unum de se electum et in excelsiori gradu collocatum

episcopum nominabant. Quomodo si exercitus imperatorem faciat, aut diaconi eligant de se, w

quem industrem invenerint, et archidiaconem vocent. Quid enim facit excepta ordinatione

episcopus, quod presbiter non faciat? Nec altera Roman. urbis ecclesia, altera totius orbis

existimanda est, et Gallie et Britannia et Africa et Persis et omnes barbare nationes unum

Christum adorant, unam observant regulam veritatis. Si auctoritas queritur urbis, orbis maior

est urbe. Ubicumque fuerit episcopus, sive Rom. sive Egubii sive Constantinopolim sive x

Regii sive Alexandri. sive Thanis , eiusdem meriti, eiusdem est sacerdotii. Potentia y y z a'

divitiarum et paupertatis humilitas vel sublimiorum vel inferiorem episcopum facit. b'

a) XXXVIII M; Zahl om. K.

b) et C.

c) evangelium MC.

d) quedam MK.

e) tanta M.

f) anteferri M.

g) mensuram K.

h) perficitur M.

i) servus K.

j) diaconibus K.

k) alium M.

l) quidem RV.

m) erst hinter esse CV.

n) om. M.

o) korr. in tibi M.

Polycarp 2.39.1

391

p) Petrus KRV.

q) verbis K.

r) pascite, qui (nachgetragen R.) in vobis est CRV.

s) inspicite CRV.

t) om. RV.

u)-u) om. K.

v) Presbiter M.

w) imperatorum M.

x) folgt sive Thanis K.

y) om. hier K.

z) om. M.

a') P.nitentia MK.

b') divinarum M.

Polycarp 2.39.2

392

2. Idem super epistolam ad Titum. a b b

Idem est episcopus qui et presbiter, et antequam diaboli instinctu studia in religione fierent et

diceretur in populis: 'Ego sum Pauli, ego Apollo, ego autem Ceph.', communi consilio

presbiterorum ecclesie regebantur. Postquam autem unusquisque eos, quos baptizaverat, suos

esse putabat, non Christi, in toto orbe decretum est, ut tunc de presbiteris superponeretur c b

ceteris, ad quem omnis cura ecclesie pertineret et scismatum semina tollerentur.

Explicit liber II. e

a) Inskription om. K.

b) om. C.

c) om. MK.

d) folgt frater C.

e) Unterschrift om. KR.

Polycarp 3.1.1

393

Incipit liber III. a a

I. Quid sit ecclesia quidve sit basilica . b c d e

1. Iulius papa . f f

Ecclesia grecum est, quod in latinum vertitur convocatio, propter quod omnes ad se vocet.

Catholica, id est universalis ideo dicitur, quia per universum mundum est constituta vel

quoniam catholica, hoc est generalis in eadem doctrina est ad instructionem.

a) liber om. M; tercius liber R.

b) Zahl om. KV.

c) basilica C.

d) om. KV.

e) ecclesia C.

f) om. K.

Polycarp 3.1.2

394

2. Isydorus . a

#!GK7S; Grecorum rex erat. Hinc et basilica regalis, quia in primis temporibus reges

tantum sepeliebantur in ea. Ideo hoc nomen sortita est. Nam tunc temporis ceteri homines sive

igni combusti sive acervo lapidum sepulti sunt.

a) om. K.

Polycarp 3.2.1

395

II. De institutione ecclesiarum et monasteriorum. a