F. I. Salomova, L. K. Abdukadirova, X. A. Sadullayeva, S. A. Sharipova mutaxassislikka kirish

9.3. INMdan foydalanuvchi obyektlar ustidan o‘rnatiladigan 
ogohlantiruvchi va joriy sanitariya nazorati 
 
OSN bosqichida nazorat qilinishi lozim bo‘lgan radiatsion-xavfli 
obyektlarga bo‘lgan talablar RXTASQ-2006 ning 3-qismida ifoda-
langan. 
SEOA  radiatsion gigiyena bo‘limi shifokorining ogohlantiruvchi 
sanitariya nazorati (OSN) sohasidagi vazifalari: 
Radiatsion-xavfli obyektlarga nisbatan quyidagilar radiatsion 
gigiyena shifokorining OSN rejasidagi asosiy vazifalariga kiradi:  
●  INM  bilan  ishlashga  mo‘ljallangan obyekt qurilishi yoki usku-
nalar joylashtirilishi uchun yer maydoni ajratishda ishtirok etish; 
●  INMdan  foydalanuvchi  tashkilotlar  qurilishi  va  qayta  qurilishi-
ning loyihalari, shuningdek, INM bilan ishlash uchun uskunalar, ish 
joylari va boshqalarni joylashtirish rejalarini ko‘rib chiqish va xulosalar 
tayyorlash; 
●  INM  bilan ishlash uchun mo‘ljallangan obyektlar qurilishi va 
qayta qurilishini hamda uskunalarning o‘rnatilishini nazorat qilish;   
● INM bilan ishlash, shu jumladan, RMni saqlash uchun mo‘ljallan-
gan muassasalar, binolar va uskunalarni ekspluatatsiyaga qabul qilishda 
ishtirok etish;  
●  Muassasa  ma’muriyati  tomonidan  radiatsion  xavfsizlik  bo‘yicha 
ishlab chiqiladigan hujjatlarni ko‘rib chiqish va kelishish;   
●  INM  bilan  ishlashga  huquq  beruvchi  sanitariya  pasportini 
birlamchi rasmiylashtirish;   
● INMni muassasa hududidan tashqarida saqlashni kelishish; 
●  Asbob-uskunalar, apparatlar va boshqa radiatsion texnikaning 
texnik hujjatlari bo‘yicha xulosalarni ko‘rib chiqish va tayyorlash; 
●  Tashkilotlar  va  boshqa  obyektlardagi  RM  va  INM  bilan  ishlash 
uchun yaratilgan mavjud shart-sharoitlarni aniqlash maqsadida sani-
tariya-gigiyena tekshiruvi o‘tkazish; 
● RM va boshqa INM ishlab chiqariladigan va qo‘llaniladigan tash-
kilotlar va obyektlarni hisobga olish, shu jumladan, A toifasiga kiriti-
luvchi shaxslarning aniqlangan sonini kiritish; 
● SEOA tomonidan xizmat ko‘rsatiluvchi hududda RM va boshqa 
INM foydalanilishining istiqboldagi rejalarini ko‘rib chiqish; 
SEOA  radiatsion gigiyena bo‘limi shifokorining joriy sanitariya 
nazorati sohasidagi vazifalari:   

---

304 
 
-  INMdan foydalanuvchi tashkilotlarni va ular bilan ishlovchi 
xodimlar sonini faol aniqlash va hisobga olish; 
-  RM va boshqa INMni ishlab chiqarish va qo‘llash, saqlash va 
tashish bilan bog‘liq barcha turdagi ishlar amalga oshirilishida, tabiiy 
radioaktivlik ortiqcha bo‘lgan foydali qazilmalarni qayta ishlash va 
ularning mahsulotlaridan xo‘jalik va ijtimoiy faoliyatda foydalanishida, 
radioaktiv chiqindilar ko‘miladigan joylardan foydalanishda, maxsus kir 
yuvish joylarida, radioaktiv chiqindilarni tozalash (dezaktivatsiyalash) 
qurilmalarida radiatsion xavfsizlikning sanitariya qoidalari va me’yor-
lariga rioya etilishini nazorat qilish; 
-  tashqi muhit obyektlarining global yadro yog‘inlari va tabiiy radio-
nukleidlar bilan bog‘liq bo‘lgan radioaktivligini aniqlash va  dozimetrik 
nazorat o‘tkazish bo‘yicha laboratoriya ishiga rahbarlik qilish. 
Quyidagilarni nazorat qiladi:   
-  Tashkilotlar va boshqa obyektlarda sanitariya qoidalari va me’yorlari-
da belgilangan radiatsion xavfsizlik bo‘yicha tegishli hujjatlar yuritilishi; 
-  Sanitariya pasporti o‘z vaqtida qayta rasmiylashtirilishi yoki muddati 
cho‘zdirilishi;  
-  Tashkilotlar ma’muriyati tomonidan nazorat darajalari ishlab chiqi-
lishi va amal qilinishi;  
-  Tashkilotdan tashqarida ishlash uchun INM olib kirilishi va olib 
chiqilishi;  
-  RM yetkazib berish uchun talabnomalar rasmiylashtirilishi; 
-  Bir tashkilotdan boshqasiga INM, shu jumladan, reaktorda yoki 
tezlatgichda nurlantirilganidan keyingi faolligi MZAdan oshadigan 
 
namunalarning topshirilishi; 
- Kelgusida foydalanish uchun yaroqsiz bo‘lgan (belgilangan ekspluatat-
siya muddati tugagan) radionukleidli manbalar o‘z vaqtida hisobdan 
chiqarilishi va ko‘mishga topshirilishi; 
-  INMni qo‘llovchi  obyektlar  xodimlarining mehnat sharoitlari, ular 
sirasida umumiy dozimetrik va radiometrik nazorat amalga oshirilishi; 
-  radiatsion xavfsizlik (obyektdagi,  davlatga  qarashli)  xizmati  va   
radiatsion xavfsizlik uchun mas’ul shaxslar faoliyati; 
-  “A” toifasiga mansub odamlarda individual dozimetriya o‘tkazilishi;  
-  “A” toifasiga kiritilgan shaxslarning dastlabki va davriy tibbiy ko‘rik-
lardan  o‘tkazilishi, tibbiy komissiyalar xulosalari o‘z vaqtida va sifatli 
rasmiylashtirilishi;  

---

305 
 
-  Radionukleidli manbalar bilan ishlar olib borilgan binolar (tashkilotlar 
va ularning hududlari) kelgusida foydalanish uchun topshirilishi;   
-  Atmosferaga  ventilyatsion  havo tashlanmalari, radioaktiv oqova  suv-
lar chiqarmalari, qattiq va suyuq radioaktiv chiqindilar yo‘qotilishi va 
zararsizlantirilishi; 
Halokatli vaziyatlar tekshirilishi, halokat paytidagi ishlar olib bori-
lishida  radiatsion xavfsizlik ta’minlanishi, ularni bartaraf etishda 
qo‘llaniladigan chora-tadbirlarning sifati va samaradorligi.