Davlatiy moliya

aktivlar turlari o‘rtasida taqsimlash deb ataladi. 

Xususiy uy sotib olish bilan bir qatorda odamlar ko‘pincha o‘z mablag‘larini 

moliyaviy aktivlarga, masalan aksiya yoki obligatsiyalarga tikadilar. Agar odam 

pul qarz olsa, u o‘zida  yuzaga  kelgan  qarz  majburiyati  (liability)  bilan bog‘liq 

ma’lum javobgarlikni o‘z zimmasiga oladi. Boshqacha qilib aytganda, unda qarz 

paydo bo‘ladi. Uy xo‘jaligi boyligi yoki mulkining toza (sof) bahosi (qiymati) 

uning  mulki  bahosidan  uning  qarz  majburiyatlari  summasini  ayirish  orqali 

aniqlanadi. 

 Masalan, faraz qilaylik, Siz 100 mln.so‘m turadigan uy egasisiz va bankdagi 

hisob raqamingizda 20 mln.so‘mingiz bor. Bundan tashqari, Siz bankka 80 mln. 

so‘m qarzsiz. Bu summani Siz uy sotib olayotganda bankdan ko‘chmas mulkni 

garovga qo‘yish evaziga olgansiz (majburiyat), va 5 mln. so‘m miqdorida kredit 

kartochkasi  bo‘yicha  to‘lanmagan  xarajatlaringiz  bor.  Hisob-kitoblar  shuni 

ko‘rsatadiki,  uy  xo‘jaligingizdagi  mulkning  haqiqiy  bahosi    35  mln.  so‘mni 

tashkil etadi: jami aktivlardan (120 mln. so‘m) qarz majburiyatlari summasi (85 

mln. so‘m) ayirib tashlanadi. Oxir hisobda (pirovardida) jamiyatning har qanday 

resurlari  uy  xo‘jaliklariga  tegishli.  Chunki  aynan  ular  firma  egalaridir  (yoki 

to‘g‘ridan-to‘g‘ri,  yoki  aksiyalarga,  hayotni  sug‘urtalash  bo‘yicha  polislarga 

egalik qilish yoki pensiya rejalarida ishtirok etish orqali) va soliq to‘laydilar. Bu 

soliqlar esa, davlat tomonidan sarflanadi.  

Odamlarning  ehtiyoji  moliya  nazariyasida  mavjud  narsa  sifatida  talqin 

etiladi. Bu ehtiyojlar vaqt o‘tib o‘zgarishi mumkin. Lekin buning qanday qilib va 

nima uchun yuz berishi mazkur nazariya chegaralaridan tashqariga chiqadi. Unga 

ko‘ra, odamlarning hatti-harakatini o‘z ehtiyoj-larini qondirishga intilishlari bilan 

tushuntirish  mumkin  bo‘lsa,  firmalar,  davlat  korxonalari  va  tashkilotlari 

faoliyatini  shu  faoliyat  odamlarning  farovonligiga  qanday  qilib  ta’sir  qilishi 

nuqtai nazaridan baholanadi.