Baliq kasalliklari fanidan ma’ruzalar to’plami termiz- 2021

Эпизоотиянинг намоён бўлиши ва кечиши

Эпизоотиялар. Эпизоотология - бу ҳайвонлар ва шу жумладан балиқлар касалликларининг ёппасига тарқалиши ва ривожланиши сабабларини ўрганувчи фан сохаси ҳисобланади. Бунда одам касалликларининг ушбу жихатдан ўрганилиши бўйича фан сохаси -эпидемиология деб аталади.

Балиқлар орасида касалликларнинг ёппасига юзага келиши ва тарқалиши ходисасининг сабаблари жуда кўп бўлиб, хар бир касаллик учун бу сабаблар ўзига хос таркибга эга ҳисобланади. Бироқ кўпгина касалликларнинг тарқалиши сабабларида умумий ҳисобланган қонуниятлар ҳам кузатилади.

Бу ҳолатларнинг асосийлари қуйидагилар ҳисобланади:

1) касаллик қўзғатувчисининг мавжудлиги ва унинг вирулентлик хусусияти;

2) балиқлар организмининг физиологик ҳолати;

3) турга оид, ёшга оид ва орттирилган иммунитетнинг мавжудлиги;

4) популяциянинг зичлиги ёки кўчиришда сийраклик кўрсаткичлари;

5) касаллик ташувчиларининг мавжудлиги, оралиқ (якуний) хўжайинлар мавжудлиги ва уларнинг миқдори;

6) атроф мухит шароитларининг ўзгаришлари (гидрологик, метеорологик, гидрокимёвий, экологик, биоценологик, зоогеографик шароитлар ва озиқланиш сифати).

Айрим ҳолатларда касаллик шунчаки фақат махаллий тарқалиш хусусиятига эга бўлиб, унча кўп бўлмаган балиқларгина касалликка чалиниши қайд қилинади. Бу кўринишдаги касалликларнинг тарқалиши энзоотиялар деб номланади. Бошқа ҳолатларда эса касалликлар катта миқдордаги балиқларни қамраб олиб, ёнма-ён жойлашган сув ҳавзаларига тарқалади. Бу кўринишда касалликларнинг тарқалиши эпизоотия (одам касалликларига нисбатан- эпидемия) деб аталади. Айрим ҳолатларда касалликнинг тарқалиш нафақат ёнма - ён жойлашган айрим сув хавзаларини қамраб олиши, балки бутун бир ўлка ва хатто қитъани қамраб олиши ҳам мумкин. Ушбу кўринишда, масалан қисқичбақаларнинг ўлат касаллиги таъсирида бутун Европа сув хавзаларида ушбу тур қирилиб кетишига олиб келган. Бу кўринишдаги ёппасига тарқалувчи касалликлар панзоотиялар деб номланади (одам касалликларига нисбатан эса - пандемия деб номланади).