Agarbiz o’zbekistonimizni dunyoga tarannum etmoqchi, uning qadimiy tarixi va yorug; kelajagini ulug’lamoqchi, uni avlodlar xotirasida boqiy saqlamoqchi bo’lsak, avalombor buyuk yozuvchilarni, buyuk shoirlarni

 
ИНТЕРФАОЛ ЎҚИТИШНИНГ ПСИХОЛОГИК ТАМОЙИЛЛАРИ ХУСУСИДА 
 
МИРАНОВА Х., Тошкент вилояти педагогика КҲК. 
Интерфаол ўқитиш жараёни анъанавий ўқитишдан фарқли, бир қанча методологик қирралар устунлигига 
эга. Бу авваломбор иштирокчиларнинг ўйин қоидаларини ишлаб чиқувчи ўқитувчи ва бир бири билан фаол, 
эмоционал тусдаги муносабатларга асосланади. 
Ўқитувчининг интерфаол ўқитиш жараёнида ишнинг самараси бир қанча шароитларга боғлиқ. 
Биринчидан – ўқувчи имкониятларнинг берилган технологик (ўйин, тренинг, машқ) мақсад ва 
вазиифаларга мутаносиблиги. Танлаган технологиянинг мақсадга қараб ўқитувчи у ёки бу вазифани бажаради. 
Ташкилотчи – сардор коммуникатор ёки келишмовчиликларни бартараф қилувчи фасилитатор. 
Иккинчи – гуруҳ иштирокидаги ўзаро муносабатларни ҳал этишдаги ўқитувчининг касбий тажрибаси. 
Бунинг учун диалог ҳамда мультилог, яъни туркумлашган диалог санъатини эгаллаган бўлиши зарур. Диалог 
кўринишидаги мулоқат психологиясида аҳамиятли ҳисобланади, чунки анъанавий «субъект-объект» 
муносабатидаги зид равишда «субъект-субъект» муносабатларини ифодалайди. 
Интерфаол ўқитиш самарасининг учинчи шарти ўқитувчининг шахсий йўналиши билан боғлиқ. Баъзан 
янги технологиянинг иштиёқ билан қўллаган ўқитувчи кейинчалик, биринчи апробациядан сўнг, ундан воз 
кечиши мумкин. Одатда, бу ҳолат ўқитувчи ўзининг касбий ва шахсий обрўсини сақлаб қолиш учун бўлган 
ҳадиксирашга қаратилган ҳодисадир. 
Амалий ёки тақлидий ўйин ёки вазиятлар анализи усулини коммуникатив аспектларининг 
моделларининг жараёни сифатида кўриб чиқадиган бўлсак, у қуйидаги хусусиятлар туфайли ўқув-
ривожлантирувчи жараёнга янги сифат олиб келади:
- 
касбий фаолият имитацион модели кўринишида коммуникатив-интерфаол ўқув материалларининг 
моҳияти тизими; 
- 
ўргатувчи ўйин моделидаги шериклар билан касбий фаолиятни турли фунционал буғинлардаги амалий 
ўзаро муносабатлар структурасини тиклаш; 
-
таълим олаётган мутахассисларни касбий ва коммуникатив омилкорлик ва уни амалий қўлланиши 
эҳтиёжини қондиришга яқинлаштириш. Бу билан билимни англашга, ўрганувчиларни шахсий фаолиятига, 
англашдан касбий мотивацияга ўтишга шароит яратади; 
-
ўргатувчи ва ривожлантирувчи таъсирлар мажмуи; 
Педагог фаолиятни интерфаол ташкил этишга ўтиши учун шароит яратиш. 
Юқорида ҳамма санаб ўтганлар қуйидагиларга имконият яратади: 
1. 
Мутахассисларда касбий ва коммуникатив омилкорлик, унинг динамикаси ва реал фаолиятидаги 
ўрни ҳақида яхлит тасаввур яратиш; 
2. 
Фаолиятни тақлид қилувчи материаллар асосида социал тажриба, жумладан коллектив қарор қабул 
қилиш учун керакли бўлган шахслар ва гуруҳлараро муносабатлар ва ҳамкорликни амалга ошириш; 
3. 
Касбий психологик назарий ва амалий фикрлашни ривожлантириш; 
4. 
Билим орттириш мотивациясини ташкил этиш, шахсий психологик қўлланма ва мотивацияга шароит 
яратиш; 
5. 
Амалий мулоқот доирасида билимларни мустаҳкамлаш, коммуникатив омилкорликни 
шакллантириш. 
Интерфаол машғулотлар ўтказиши жараёнида педагог ўқувчиларнинг интеллектуал услублари, 
маънавий-ахлоқий ривожланиши ва характерологик хусусиятларини савияси ҳақида маълумот олади. Бу унга 
керак бўлганда ўқувчиларни психологик-педагогик коррекциялаш ва уларга психологик ёрдам беришини 
амалга оширишига имконият туғдиради. 
Ҳар бир ўйин иштирокчиси коллектив фаолият механизмининг қандай ишлашини кўриш имкониятига 
эга. Ўйин ва тренингларда акс таъсир (ўзгалар томонидан реакция ва баҳолаш жараёни) сигналлари янада аниқ 
англанади, новербал коммуникация доирасида омилкорлик актуаллаштирилади, яъни интерфаол технологиялар 
коммуникатив ва психологик омилкорликни ҳамда шахсий маданиятни ва у билан боғлиқ бўлган амалий 
муносабатларни ривожлантиришга туртки бўлади. Интерфаол машғулотлар максимал даражада ўқув 
172 

---

жараёнини индивидуаллаштиради. Бу эса ҳар бир иштирокчига ақлий ва ижодий потенциалини намоён 
қилишга имконият беради. 
Юқорида айтилганидан, маълумки, интерфаол технологиялар тадбиқ қилинган машғулотларда 
маълумотни ўзлаштириш анъанавий ўқитишга қараганда (бу тўгрида кўп изланишлар натижалари гувоҳлик 
беради) анча самаралидир. Бу ерда бир пайтнинг ўзида касбий фикрлаш диапазоннинг кенгайиши, ўқувчилар 
ижодий потенциалининг ривожланиши, одамлар билан мулоқотга киришиш маҳоратининг эгалланиши ҳамда 
ижтимоий тажрибани орттириш содир бўлади. 
Шуни айтиш лозимки, интерфаол ўзаро алоқа режимида ўқитиш ўқувчилар шахсий дунёқарашнинг 
ўзгаришига олиб келади. Бунда мулоқатлар янги, янада инсоний ва ахлоқий маънога эга бўлади. Ва ниҳоят, 
интерфаол ўйинларда тез-тез қатнашиш ўқувчиларда вербалиция кўникмаларини ҳосил қилишни, суҳбатдошни 
тинглашни, тўғри савол-жавоб олиб боришни, оммавий тарзда ахборотни етказишни ўргатади.