A. I. Umirdinov, A. M. Xakimov xalqaro ommaviy huquq sud amaliyoti o‘quv-uslubiy qo‘llanma (keyslar to‘plami) toshkent – 2018

O‘zbekistonning ichki qonunchiligiga berilgan talqin va uning ahamiyati.
Mazkur ishning yana bir o‘ziga xos ahamiyati shundan iborat bo‘ldiki, ICSID “O‘zbekiston Respublikasi Xorijiy investorlar huquqlarining kafolatlari va ularni himoya qilish choralari to‘g‘risida”gi Qonunining 10-moddasiga ham talqin berdi. Bu vaqtga qadar O‘zbekiston tomonidan ham mazkur 10-modda Xalqaro arbitrajlarda qanday sharhlanishi mumkin ekan degan xavotir mavjud edi. Shunday qilib, ushbu 10-modda aynan biror-bir investitsion arbitrajda nizoni hal qilishga rozilikni anglatmasdan, xalqaro arbitrajlarni xalqaro investitsion nizolarni hal qilishning bir usuli sifatidagina keltirilganligi ta’kidlandi. Bunday talqin O‘zbekistonning o‘sha vaqtgacha bo‘lgan barcha xavotirlari o‘rinsizligini va bundan keyin ham ushbu modda qoidalari bo‘yicha xavotir olish o‘rinsiz ekanligini ko‘rsatib qo‘ydi²⁸.
Ushbu ishdan kim qancha zarar ko‘rdi?
Mazkur ishdan taraflar hech qanday foyda ko‘rmadi, aksincha, ko‘proq zarar ko‘rdi deb aytishimiz mumkin. Chunki sud o‘z qarorida ushbu ish uchun nizolashuvchi taraflar tomonidan sarflangan xarajatlarni o‘zlari qoplashlari lozimligini belgiladi. Bunga sabab qilib esa, korrupsiya faqatgina investor tomonidan amalga oshirilmaganligi va bu korrupsion munosabatlarda O‘zbekiston hukumatining aybi bo‘lganligi ta’kidlab o‘tdi. Bu xarajatlar Metal-Techda 1,7 million dollarni tashkil etgan bo‘lsa, javobgar taraf ushbu ish uchun 8 million dollar sarflagan edi²⁹. Bundan tashqari, ICSID nizoni ko‘rib chiqishni o‘z ish yurituviga olmaganligi natijasida O‘zbekiston investor tomonidan unga qo‘yilishi mumkin bo‘lgan bir qancha ayblovlardan qutilib qolgan bo‘lsa-da, uning obro‘yi xalqaro hamjamiyatda tushishi va investorlar oqimining kamayishiga olib kelishi mumkin bo‘lgan risk ostida qoldi. Metal-Tech investorlari esa korrupsiya jinoyatiga yo‘l qo‘yganlariga qaramasdan, ularning jinoyatlari jazosiz qolib ketdi. Biroq ular O‘zbekistondagi barcha mulklaridan ayrildilar. Yuqorida ta’kidlab o‘tganimizdek, ICSID xarajatlar taraflarning o‘zlari tomonidan qoplanishini belgilab, “bir tomonni boshqa bir tomonning kasriga jazolash emas, balki huquq ustuvorligini ta’minlash yaxshiroq” degan g‘oyaga asoslandi.