4-mavzu: XIII-XIV asrlar adabiyoti

---

O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI XALQ TA'LIMI VAZIRLIGI 

  

AJINIYОZ NOMIDAGI NUKUS DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI 

  

  

  

  

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

"O`ZBEK ADABIYOTI" 

 

fanidan 

 

5141400 - Xorijiy tillar va adabiyoti 

   (Ingliz tili va adabiyoti) bakalavr ta’lim yo‘nalishi uchun 

 

 

 

MA'RUZALAR  MATNI 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

  

 

 

Nukus-2011 yil 

---

1-mavzu: KIRISH. O‘ZBEK ADABIYOTI FAN SIFATIDA. UNING METODOLOGIK 

ASOSLARI 

 

Reja: 

“Adabiyot tarixi” tushunchasi va uning xalqimiz tarixidagi o‘rni. 

O‘zbek mumtoz adabiyoti tarixini davrlashtirish tamoyillari. 

Xalq og‘zaki ijodi va yozma adabiyot. 

 

Mavzuga oid tayanch so`z va tushunchalar: xalq tarixi, xalq og`zaki ijodi, adabiyot tarixi, adabiy 

aloqalar, badiiy adabiyot, tarjima adabiyoti, mumtoz adabiyot, adabiyotni davrlashtirish, nazm, 

nasr, epos, o`zbek adabiyoti bosqichlari, davrlashtorish, B.To`xliyev, N.Mallayev, folklore, 

an’anviylik, variantlilik, badihaguylik, anonimlik 

 

“Adabiyot tarixi” tushunchasi va uning xalqimiz tarixidagi o‘rni. 

  

O`zbek xalqi boy adabiy yodgorliklarga ega. O`tmishda yaratilgan mo`tabar og`zaki va 

yozma adabiyotimiz namunalarini chuqur o`rganish va bilish har bir o`quvchining, shu yurtda 

yashayotgan kishilarning ulug` burchidir. Bugungi kunda, yurtimiz ozodlikka, xalqimiz istiqlolga 

erishgandan so`ng, o`tmish merosimizga e`tibor yanada kuchaydi. 

Prezidentimiz I.A.Karimov

 

o`zlarining qator suhbatlari, nutq va kitoblarida buyuk ajdodlarimiz qoldirgan merosni 

o`rganishning ahamiyatini qayta-qayta ta`kidlamoqdalar. Zero, xalqimiz mustaqillikka erishgandan 

so`nggina bizga noma`lum ko`pgina ulug` shoirlarimiz, olimlarimiz, muhaddislarimiz haqida 

ma`lumotga ega bo`ldik. Asarlarini o`rgana boshladik. 

O`zbek adabiyoti qadimiy tarixga ega. 

Adabiyot 

– jamiyat hayotining o`ziga xos ifodasi. U jamiyat 

tarixidagi jiddiy o`zgarishlarni xilma-xil obrazlar vositasida turli badiiy shakllarda aks ettiradi. 

Adabiyot, avvalo, so`z va ruhiyat san`atidir. U inson ruhiyatidagi nihoyatda nozik tovlanish va 

ohanglarni ilg`ashga, ularni aks ettirishga intiladi. Dunyoda insonlar bir-birlariga 

o`xshamaganlariday, ularning qalb kechinmalari ham takrorlanmasdir. Badiiy adabiyot bilan 

adabiyot tarixi shug`ullanadi.  

O`zbek adabiyoti tarixi

 nozik ruhiy holatlarni mahorat bilan aks ettiradigan durdonalarga boydir. 

Ular hozirgi avlod ruhiyatida, qalbida ham hayajon uyg`ota oladi, ularning ma`naviy boyishlariga 

tegishli hissa qo`sha oladi. Ular ma`naviy kamolotga xizmat qiladi. 

Adabiyot tarixi

 fani badiiy adabiyotning tarixiy taraqqiyot jarayonini o`rganadi va o`rgatadi.

 Har bir 

xalqning o`z tarixi, madaniyati, san`ati va adabiyoti bor. Shunga ko`ra, adabiyot tarixi ma`lum bir 

xalqning, shu adabiyotni yaratgan xalqning nomi bilan ataladi.  

O`zbek xalqi ma`naviy madaniyatining katta va ajralmas bir qismi o`zbek adabiyotidir.  

O`zbek adabiyoti tarixi

 o`zbek xalqining qadim zamonlaridan boshlab hozirgi kunga qadar yaratgan 

badiiy  adabiyotini o`z ichiga oladi. Adabiyotshunoslikda o`zbek adabiyoti tarixi ikki nom asosida 

tilga olinadi:  

1. O`zbek mumtoz adabiyoti. Bunda eng qadimgi davrlardan boshlab, XX asr boshlarigacha bo`lgan 

davr nazarga olinadi. 

2. Hozirgi zamon o`zbek adabiyoti yoki XX-XXI asrlar o`zbek adabiyoti. 

O`zbek adabiyoti tarixi xilma-xil tur va janrdagi badiiy  asarlarni o`z ichiga oladi. Lirika va epos 

o`tmish o`zbek adabiyotining asosiy turlaridir. G‘azal, muxammas, musaddas, noma, ruboiy, 

doston, hikoyat va boshqalar keng tarqalgan adabiy janrlardir. O`zbek adabiyoti tarixi xilma-xil 

adabiy