2019 O‘qish oxi

Anbe  va  Ranbe
(Hind  xalq  ertagi)
1
Sichqoni  ko‘p  bir  xonadonda  qari  mushuk
yashar  ekan.  U  sichqon  tutishga  yaramay
qolibdi.  O‘ylab-o‘ylab  buning  chorasini  topibdi.
Bir  kuni  u  sichqonlarni  chaqirib  shunday  debdi:
–  Sichqonlar,  hoy  sichqonlar,  men  sizlarni
nega  chaqirganimni  bilasizmi?
To‘g‘risini  aytsam,  shu  paytgacha  men  siz-
larga  doim  yomonlik  qilardim  va  ranjitib  ke-
lardim.  Buni  bo‘ynimga  olaman.  Endi  o‘z  qil-
mishimdan  uyalyapman.  Xullas,  sizlarga  bo‘l-
gan  munosabatimni  o‘zgartirishga  ahd  qildim.
Endi  mendan  qo‘rqmanglar.  Faqat  sizlardan

---

171
birgina  talabim  bor:  har  kuni  ikki  mahal  saf
tortib  oldimdan  o‘tib  turasizlar.  Men  sizlarga
tegmaslikka  so‘z  beraman.
Mushukning  va’dasini  eshitib,  sichqonlar  o‘z-
larida  yo‘q  quvonishibdi  va  uning  shartiga
darrov  rozi  bo‘lishibdi.  Mushuk  uyning  bir
burchagiga  joylashib  olibdi.
Sichqonlar  ta’zim  qilib,  uning  oldidan  bitta-
bitta  o‘ta  boshlashibdi.  Nihoyat,  uning  oldidan
oxirgi  sichqon  ta’zim  qilib  o‘tib  borayotgan  ekan,
mushuk  shappa  uni  tutib  olibdi-da,  paqqos
tushiribdi.
Avval  o‘tib  ketgan  sichqonlar  hech  narsani
sezishmabdi.  Sichqonlar  shu  tariqa  kamayib
boraveribdi.
1.  Mushuk  qanday  hiyla  ishlatdi?
2.  Sichqonlar  qanday  kamayib  bordi?
2
Sichqonlar  orasida  Anbe  va  Ranbe  degan
ikki  do‘st  bor  ekan.  Ular  mushukning  hiylasini
sezib  qolib,  shunday  qarorga  kelishibdi:  bun-
dan  keyin  mushukning  oldidan  o‘tayotganda
Ranbe  safning  oldida,  Anbe  esa  oxirida  o‘ta-
digan  bo‘libdi.
Safning  boshida  borayotgan  Ranbe  mushuk-
ka  chuqur  ta’zim  bajo  qilar  ekan,  bor  ovozi
bilan:
–  Do‘stim,  Anbe,  qayerdasan?  –  deb  qich-
qiribdi.

---

172
Safning  oxirida  kelayotgan  Anbe  unga:
–  Shu  yerdaman,  do‘stim  Ranbe,  –  deb
javob  qilibdi.
Sichqonlarning  hammasi  mushuk  oldidan  o‘tib
bo‘lmaguncha,  ular  bir-birlari  bilan  shu  tariqa
xabarlashib  turishibdi.
Mushukning  hiylasi  ish  bermaganidan,  och
qola  boshlabdi.  Fig‘oni  oshgan  mushuk  shart-
ta  Anbega  tashlanib  qolibdi.  Biroq  u  ham
anoyi  emas  ekan.  Birpasda  ko‘zdan  g‘oyib  bo‘-
libdi.
Qolgan  sichqonlar  ham  bir  zumda  inlariga
kirib  yashirinishibdi.  Mushukning  aldoqchi  ekani
oshkor  bo‘lganidan  so‘ng  u  birorta  sichqon
tuta  olmay,  ozib-to‘zib  ketibdi.

---

173
1.  Sichqonlar  qanday  chora  topdilar?
2.  Anbe  va  Ranbe  ishtirok  etgan  o‘rinlarni
rollarga  bo‘lib  o‘qing.
Bahs
Anvarbek  Duysinbiyev
Bir  kun  daryo  bo‘yida
Qoq  peshin  payti
Ikki  do‘st  o‘tirardi,
Safsata  aytib.
Olis  tog‘larga  qarab,
O‘tirgan  yerdan
Gap  talashib  qolishdi
Ikkovi  birdan:
–  Alp  bo‘lsam,  anov  tog‘ni,  –
Deb  qo‘ydi  Sanjar,  –
Cho‘lga  surib  qo‘yardim
Yelkamda  dangal.
–  Men  esa,  –  dedi  O‘ljas
Do‘st-birodar  –
Darhol  eltib  qo‘yardim
Tog‘ni  joyiga.
Sanjar  dedi:
–  Bir  tepsam
Hovling,  uyingni,
Topolmay  qolar  eding
Ko‘cha-ko‘yingni.
O‘ljas  dedi:  qaytadan
Qurar  edim  uy.
Hovlimda  dang‘illatib

---

174
Qilar  edim  to‘y.
–  Shunaqami?  –  der  Sanjar.
–  Shunday,  –  der  O‘ljas,
Jangga  aylanar  janjal,
Olovlanar  bahs.
Yoqalashib  ketishdi,
Olishib  jiqqa.
So‘ng  ikkovi  dumalab,
Tushdi  ariqqa.
Shu  taxlit  suv  bo‘yida,
Qoq  peshin  payti
Ikki  do‘st  uylariga
Shalvirab  qaytdi.
Ikkovi  ham  alp  emas,
Ojiz,  po‘k  edi.
Sal-pal  kuchi  bo‘lsa  ham
Aqli  yo‘q  edi.
1.  She’rni  ifodali  o‘qing.
2.  Maqtanchoqlikning  oqibati  nimaga  olib  kel-
di?  Kamtarlik  haqida  maqollar  ayting.