Ҳ. А. АрFинбоев, Ҳ. У. Абдуллаев, А. М

14.9-жадвал


Данакли ўсимликларнинг гуллаши бошланиши учун талаб этиладиган
ҳарорат кўрсаткичи (С.Ф. Аникеева маълумоти)

Дарахтнинг номи	Пастки ҳарорат, С	Ҳаво ҳарорати-нинг 0 дан ва 5С юқори йиғиндиси, С	Дарахтнинг номи	Пастки ҳарорат, С	Ҳаво ҳароратининг 0 дан ва 5С юқори йиғиндиси, С
Бодом	0	236	Ёнғоқ	5	240
Олча	5	152	Абрикос
Жанубда		172	шимолда	0	216
Шафтоли	5	107	марказда		260
Олхўри	0	150	жанубда		370
Гилос	5	156

Агрометеорология соҳасида юқоридаги фарқланишни тушунти-риш устида изланишлар олиб борилмоқда. Ҳозирги вақтда агроме-теорологик ва агроиқлимий изланишлар бўйича муайян ҳудудларда ўсимликлар учун кўрсаткичларни топишда янада мукаммал илмий асосда ўрганиш географик координатлари: узунлик ва кенглик дара-жаларини ўсимликларга зонал таъсир доирасида ҳаво ҳарорат йиғин-дисига бўлган талабига тузатиш киритиш лозимлиги амалий хизмат учун талаб қилинмоқда, ҳамда балласт ҳароратлар таъсири кабиларни ҳам батафсил текшириб чиқиш ва ҳозир республикамиз ҳудудида районлаштирилган хорижий нав ўсимликларига янги кўрсаткичларни топиш масаласига агрометеорологлар ўз эътиборларини қаратмоқда-лар.

14.13. Қизилқум яйловларидаги ўсимликлар ҳосилининг
биометрик параметрига боғлиқлиги.


Агрометеоролог олим ва мутахассислар Қизилқум яйловларида метеорологик станция атрофида ўсимликларнинг 20 донасини қуруқ масса вазнининг (У, гр) унинг ўртача баландлигига (h, см) боғлиқлигини топишган. Бир дона бошоқли ўсимликларнинг қуруқ вазни анча кичик бўлганлиги учун корреляцион боғланишда уларнинг алоҳида турлари учун алоҳида 20 донадан олинган. Масалан, арпаган ўсимлигининг қуритилган ҳосили (грамм ҳисобида) миқдорини (У, гр) унинг бўйи баландлигига (h,см) боғлиқлиги тенгламасини кўриниши қуйидагича:
, r = 0,91, S_y= 1.8 гр., (14.14.)
Қосмолдоқ ўсимлигининг ҳосилини ҳисоблаб топиш тенгламаси ифодаси:
, r = 0,90, S_y = 0,85 гр., (14.15)
Ялтирбош ўсимлигининг ҳосилини қуйидаги тенглама орқали топилади:
, r = 0,95, S_y = 0,5 гр., (14.16)
Қизилқум шароитида метеорологик станция ходимлари турли ўсимликларнинг баландлиги ўлчаш ишлари ўтказишади ва бу материал-ларнинг асосида хар бир алоҳида ўсимликларнинг баландлигини юқо-рида келтирилган тенгламалардаги (баландлик белгиси [h, см]) олдидаги топилган коэффициентига ўсимлик баландлигини қўйиб кўпайтирсак ва чиққан сондан озод қийматни олиб ташласак, чиққан миқдор ўсимлик-нинг У, гр) олиб қуритиб ўтирмасдан, балки қуруқ ҳосилини ҳисоблаб топган бўламиз.