Hotamova iroda ibrohimovna ingliz

O’zbek tilida ham shu modelga kiruvchi qo’shma so’zlar soni anchagina bo’lib ularning barchasini sanashni iloji yo’q albatta:
Oq dumli burgut Sariq tomoq burgut Yashil qanotli tovus
Qizil bosh jiblajibon Sariq bosh jiblajibon Qora peshona qarqunoq Oq peshona qarqunoq Qizil quloq ara
Qora tomoq chumchuq Sariq tomoq chumchuq Qora tumshuq chigirtchi Oq dumli suvburguti
Oq qanotli chumchuq Qizil bosh chumchuq Qizil tumshuq faeton
Qiyoslanayotgan har ikkala tilda ham qo’shma so’zlarning birinchi tarkibi rang konseptining kognitiv asosi hisoblansa, ikkinchi komponent tana qismi konseptining kognitiv asosi hisoblanadi. Semantik xususiyatiga ko’ra bu yerda to’liq asoslangan tur mavjud. Chunki qo’shma so’zlarning har ikkala tarkibidan ham ma’no to’liq anglashilinadi. Ingliz tilidagi grey–head albatross qushini oladigan bo’lsak, birinchi tarkib grey– kulrang, ikkinchi komponent–head bosh bo’lib umumiy ma’no kulrang boshli albatross qushi nomidir. Qo’shma so’zning tarkiblaridagi moslashish va ma’nodagi joylashishni hamda o’zakdagi leksik ma’nolarning bog’liqligi mavjud. Bunda leksik ma’nosi ularning tarkibiy qismlaridan aniq va oson tushunsa bo’ladi. O’zbek tlidagi sariq tomoq burgut ham bunga misol bo’ladi.

12. 
    HAYVON+HAYVON=QUSH NOMI Navbatdagi kognitiv modelimiz bo’lib, bu modelga kiruvchi qushlarning nomi ko’p bo’lmasligi va juda ham kam ishlatilishi bilan produktiv bo’lmagan usulga kiradi, ammo qiyoslanayotgan har ikkala tilda ham mavjuddir.
    

Ingliz tilida: catbird bunting Fox sparrow
Fish crow
Shulardan fox sparrow tulki chumchuq deb tarjima qilinadi. Bu qushga bunday nom berilishiga sabab tulkining ranglari qanday bo’lsa, xuddi shunday ranglar bu qush turlarida ham mavjud. Ikkinchi tomoni esa bu qushning ko’zlari juda ham tulkining ko’zlariga o’xshaydi. Demak, tulki hayvon konsepti va chumchuq hayvonning qushlar turkumiga kiradigan konsept bo’lib, ikkalasi birgalikda yangi qush nomi konseptini berdi va bu qisman asoslangan qo’shma so’z hisoblanadi.