Холдор Чиниқулов, Анвар Жўлиев

Босимсиз 
қатлам 
сувлари
грунт 
сувларидан 
пастда иккита сув 
ўтказмайдиган қат-
лам орасида жой-
лашган 
бўлади. 
Устида сув ўтказ-
майдиган 
қатлам-
нинг 
мавжудлиги 
сувли 
горизонтга 
атмосфера 
ѐғин-
сочинларининг ўти-
шига 
тўсқинлик 
қилади. 
Шунинг 
учун ҳам уларнинг тўйиниш ва тарқалиш ҳудудлари бир-бирига 
мос келмайда ва анча масофада жойлашган бўлади. Сувли горизонт 
тўлиқ тўйинмаганлиги туфайли бундай сувларда босим бўлмайди 
(131-расм).
Босимли 
қатлам 
сувлари
Франциянинг 
Артуа 
провинциясида XII асрда дастлаб ўзи оқиб чиқуви сув топилган 
жой номи билан артезиан сувлари деб ҳам аталади. Улар сув 
ўтказмайдиган 
қатламлар 
орасидаги 
сувли 
горизонтларда 
тўпланади ва бу горизонтларнинг сувга тўлиқ тўйиниши туфайли 
гидростатик босим ҳосил қилади. Одатда артезиан сувларининг 
горизонтлари кенг майдонларни эгаллаб, анча чуқурликларда 
ѐтади. 
Босимли қатлам сувларининг шаклланиши учун қулай 
шароитлар бўлиб ер пўстининг ботиқ структуралари (мульдалар, 
синеклизалар, 
тоғолди 
ва 
тоғэтаги 
ботиқликлари) 
ѐки 
қатламларнинг қия (моноклинал) ѐтиши ҳисобланади. Биринчи 
ҳолда қатламлар товоқсимон букланган, иккинчи ҳолда эса бир 
томонга қияланган бўлади (132-расм). 
Босимли сувларнинг озиқланиш вилоятлари асосий тарқалиш 
майдонларидан гипсометрик баландда жойлашган бўлади. Шунинг 
учун ҳам сув ўтказувчи қатламга кираѐтган сув нишаблик бўйича 
ҳаракатланиб, бутун қатламни тўлдиради ва гидростатик босимга 
эга бўлади. Артезиан сувларининг тўйиниш ва сарфланиш жойлари 
орасидаги асосий тарқалиш майдони босим ҳудуди дейилади.