Холдор Чиниқулов, Анвар Жўлиев

 

---

275 
Таянч тушунча ва ибораларга изоҳ беринг 
Юза сувлари, ўзан, турбулент ва ламинар оқимлар, вақтинча оқар сувлар, 
сойлик, жар, жарлик, денудация, элювий, делювий, пролювий, ѐйилма, лѐсс, 
лѐсс генезиси, сел, дарѐ, эрозия, денудация, Колорадо канъони, аллювий, 
қолдиқ кўллар, дельта, эрозия базиси, супа, қайир,
ўзан фацияси, қайир фа-
цияси, дарѐ водийси, дарѐ ҳавзаси, дарѐ ряблари,.биртомонлама қийшиқ қат-
қатликлар. 
Назорат саволлари 
 
Вақтинча оқар сувлар тўғрисида нималарни биласиз? 
Ўзанли ва ўзансиз сув оқимига қиѐсий тавсиф қандай берилади? 
Узанли сув оқимининг хусуситларини гапириб беринг. 
Сел ҳодисаси ва унинг оқибатлари ҳақида қандай фикрдасиз? 
Лѐсс, лѐссимон жинс ва уларнинг генезиси тўғрисида қандай ғоялар 
бор?
Дарѐ деганда нимани тушунасиз? 
Дарѐларнинг ҳосил бўлишига қандай омиллар таъсир қилади? 
Супа нима? Кайирчи? 
Дарѐ водийларининг қандай генетик турлари бор? 
Дельта, водий ва ҳавза нима? 
Аллювийнинг текстураси ва структурасини таҳлил қилиш орқали 
нималарни билиб олиш мумкин? 
Бўлакларнинг мўлжалланиши бўйича оқим йўналиши қандай 
аниқланадт?

---

276 
16 боб. ЕРОСТИ СУВЛАРИНИНГ ГЕОЛОГИК ИШИ 
16.1. Умумий маълумотлар 
 
Ер юзасидан пастда, тоғ жинсларининг бўшлиқ ва 
дарзликларида учрайдиган сувлар ерости сувлари дейилади. Бундай 
сувлар ер қатламлари орасида кўп тарқалган ва халқ хўжалигини 
ривожлантиришда, аҳолини, шаҳар ҳамда қишлоқарни сув билан 
таъминлашда, гидротехник ва саноат иншоотларини қуришда, 
суғориш ишларида, курорт ва санаторийлар ва бошқа соҳаларда 
муҳим аҳамиятга эга. 
Ерости сувларининг геологик иши ғоят хилма - хил. Улар тоғ 
жинсилари орасидаги минералларни ва карбонатли тоғ жинсларини 
эритади, қумоқ жинсларни ювади ва ғорларни ҳосил қилади. 
Ерости сувларининг пайдо бўлиши, тарқалиши, ҳаракати, 
миқдори, сифат ўзгариши билан гидрогеология фани шуғулланади.
Сўнгги йилларда олиб борилган илмий тадқиқот ишлари 
натижасида атмосфера ѐғинларининг 70% денгизга қуйилиши, 25 
фоизга яқини буғланиши, 5 фоиздан ортиғи ер остига сингиб 
кетиши аниқланган.