|
кўра, ушбу жараён ярим кўчманчи чорвадор хўжаликларнинг ўтроқ “сарт”лар таркибига қўшилиб кетишида намоён бўла-ди1.
Ўзбек халқининг этник ва миллий ўзлиги масаласи турли лойиҳалар доирасида Ўзбекистон Фанлар академияси Тарих институти “Этнология ва антропология” бўлими томонидан 2007–2011 йилларда “Ўзбекларнинг этник идентификацияси: ўзига хослиги ва трансформацияси” номли фундаментал грант лойиҳасида тадқиқ қилинган бўлиб, айнан мазкур лойиҳада мавзу бўйича дастлабки назарий ишланмалар ва эмпирик ма-териаллар шакллантирилган2. Жумладан, лойиҳа иштирокчи-си В.С. Хан замонавий ўзбеклар идентиклигини ўрганишнинг услубий қоидалари масаласида қуйидаги услубий қоидаларни шакллантириш лозимлигини ёзган эди: тарихийлик қонуни ва этник ўзликнинг динамик табиати, этник ва миллий ўз-ликнинг мос келмаслиги ёки этник бирликларнинг тарихий
шакллари тартиби, ўзбек миллий ўзлигининг ташкил топи-шида этногенетик қисмларнинг кўп тармоқлилик табиати, этник ўзлик асосининг хилма-хиллиги қоидасига асосий эъти-борни қаратган3.
2011 йилда ФА Тарих инстититути ва Россия Фанлар ака-демияси Этнология ва антропология институти ҳамкорликда “Ўзбеклар” номли монографияни чоп этди. Ушбу китобда ўз-бек миллатининг шаклланиши масаласида янгича илмий қа-рашларга ҳам эътибор қаратилган. Асарда ўзбек миллий ўзли-гининг шаклланиши алоҳида қисм тарзида ëритилган4.
Кейинчалик “Этнология ва антопология” бўлими илмий хо-димлари томонидан “Мустақиллик йилларида ўзбек халқининг
Жабборов И. Ўзбеклар... – 27 бет.
“Ўзбекларнинг этник идентификацияси: ўзига хослиги ва транс-формацияси” номли фундаментал грант лойиҳаси бўйича якуний илмий ҳисобот. – Т., 2011.
3 Хан В.С. К вопросу о методологических прнципах изучения уз-бекской идентичности // Цивилизации и культуры Центральной Азии в единстве и многообразии. – Самарканд, 2010. – С.291–297.
4 Арифханова З. Формирование национальной идентичности уз-
беков // Узбеки. – М., 2011. – С.53–64.
40 Исмоилжон ХЎЖАХОНОВ
миллий ўзликни англаши ва менталитети” номли монография чоп этилди1. Ушбу китобда мустақиллик шароитида ўзбек мил-лий ўзлигининг намоён бўлиши ва ривожланиш йўналишлари ҳамда замонавий жараёнларнинг миллий менталитетга таъси-ри масалалари таҳлилга тортилган.
Ўзбекларнинг этник ўзлиги, унинг таркибидаги турли эт-ник гуруҳлар ва этник қисмларнинг этник-маданий ўзлигини англаши ва ҳудудий ўзлигининг баъзи жиҳатлари Азим Мали-ков2, Асрор Қаюмов3, Муртоз Усмонов4, Исмоил Хўжахонов5 каби тадқиқотчиларнинг ишларида ўз ифодасини топган.
2002 йилда Сорос фондининг ҳомийлиги остида “Ўзбекис тоннинг этник атласи” чоп этилган. Ушбу китоб илмий жа-моатчиликда катта қизиқиш уйғотиш билан бирга, ундаги А. Илҳомовнинг “Ўзбек идентиклиги археологияси” номли қисм кўплаб маҳаллий мутахассисларнинг эътирозига ҳам сабаб бўлган. Чунки, муаллиф ҳозирги ўзбек миллатининг шакл-ланишида “сарт”, Мовароуннаҳр турклари ва Дашти Қипчоқ ўзбеклари алоҳида ўрин тутганлигини қайд этса-да, ўзбек миллий ўзлигини XVI асрда кириб келган кўчманчи ўзбек уруғлари билан кўпроқ боғлашга ҳаракат қилади ҳамда буни мутлақо сиёсий (маҳаллий ва рус) ва маданий (жадидлар) эли-
Мустақиллик йилларида ўзбекларнинг миллий ўзликни англа-ши ва менталитети. – Т., 2015.
2 Маликов А. Узбеки группы кунград долины Зерафшана в XIX
– начале XX века. – Самарканд, 2007. – С.124; Ўша муаллиф. Ходжи южного Казахстана: история и идентичность // Этнографическое обозрение. №4. 2014; Маликов А. К этнической истории узбеков Бу-харского оазиса в XIX – начале XX века // “Ўзбек халқининг келиб чиқиши: илмий-методологик ёндашувлар, этногенетик ва этник та-рих” мавзусидаги республика илмий-назарий семинар материалла-ри. – Т., 2004. – 70 бет.
3 Қаюмов А.Р. ХХ аср бошларида Ўзбекистон ҳудудида этник ҳолат.
– Т.: Адабиёт учқунлари, 2015. – 180 бет.
Усмонов М.Ш. Трансформация этнокультуры кунгратов Южного Узбекистана // Молодой учёный. 2013. №1 (48). – С.297–302.
5 Хўжахонов И.М. Ўзбекларда миллий ўзликни англашнинг ўсиши: омиллари ва хусусиятлари // Мустақиллик йилларида ўзбекларнинг миллий ўзликни англаши ва менталитети. – Т., 2015. – 39–63 бетлар.
Do'stlaringiz bilan baham: |
