Himoyaga tavsiya etaman” Bosh ilmiy-metodik markaz direktor o‘rinbosari I. Isomov

II BOB. KREDIT MODUL TIZIMIDA YOZGI SEMESTRNI TASHKIL ETISH VA TAKOMILLASHTIRISH MASALALARI


2.1. Yozgi semestrni tashkil etishning tashkiliy chora-tadbirlari

O‘zbekiston Pespublikasi Vazirlar Mahkamasining 2020-yil 31-dekabrdagi 824-sonli “Oliy ta’lim muassasalarida ta’lim jarayonini tashkil etish bilan bog‘liq tizimni takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarorining 4-bob 18-bandiga asosan akademik qarzdor talabalar yozgi semestrda pullik asosda qayta o‘qitilishi belgilangan. ECTS kredit-modul tizimini joriy etgan xorijiy oily ta’lim muassasalarining imtixonlar qoidalarini taxlil qilganimizda quyidagi umumiy tamoyillarni ko‘rishimiz mumkin. ECTS kredit-modul tizimida aniq belgilab qo‘yilgan imtixon qoidalari mavjud emas .

ECTS kredit-modul tizimida talabalar har semestr va har o‘quv yilida muayyan miqdordagi kreditlarni jamg‘arib borishlari kerakligi belgilangan. Tabiiyki o‘z o‘zidan savol tug‘ilishi mumkin: agar talaba semestr yoki o‘quv yili davomida biror-bir fandan o‘zlashtira olmay qoniqarsiz baho olsa, semestr yoki o‘quv yili uchun belgilangan kreditlarni to‘play olmasa, u keyingi bosqichda o‘qishini davom ettirishi mumkinmi?
Dastavval, ko‘pgina rivojlangan xorijiy davlatlar oily ta’lim muassasalarida agar talaba o‘quv yili davomida biror-bir fandan birinchi marotaba yiqilsa, ushbu talaba fan bo‘yicha hech qanday qo‘shimcha to‘lovlarsiz qayta imtixon topshirish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Yana bir bor ta’kidlab o‘tamiz: yakuniy baxolash imtixonidan yiqilgan talaba qayta imtixon topshirish uchun qo‘shimcha to‘lov qilishi talab etilmaydi. Bundan tashqari dastlabki yakuniy baxolash imtixoni va qayta yakuniy baxolash imtixon oralig‘i juda qisqa bo‘lmasligi zarur. Ya’ni talaba yakuniy baxolash imtixondan yiqilgandan so‘ng keyingi yakuniy baxolash imtixonga tayyorgarlik ko‘rish uchun yetarlicha vaqt imkoniyatiga ega bo‘lishi zarur. Agar talaba qayta yakuniy baxolash imtixondan ham yiqilsa, undan o‘sha fanni qayta olish (o‘qish) talab qilinishi mumkin. Ya’ni talaba biror bir fandan birin­chi marotaba yiqilgan taqdirda undan darxol ushbu fanni qayta olish talab etilmaydi. Bundan tashqari agar talaba o‘zlashtia olmagan (yiqilgan) fan tanlov fani bo‘lsa ham, talabadan ushbu fanni qayta olish talab etilmaydi. Bunda talaba o‘sha fan o‘rniga keyingi semestrda shunchaki boshqa qo‘shimcha tanlov fanni olishi mumkin. Lekin fan majburiy fan bo‘lsa talaba uni qayta o‘zlashtirib fanga tegishli kreditni yig‘in baho olishi zarur. Oliy ta’lim muassasalari fanni qayta o‘zlashtirayotgan qarzdor bo‘lgan talabadan fan uchun qo‘shimcha to‘lov amalga oshirishni talab qilishi mumkin. Bunda talaba to‘lovni o‘quv yili yoki semestr uchun emas balki aynan qayta olayotgan fani yoki fanlari uchungina to‘lovni amalga oshiradi.
Keyingi masala - talabaning ayrim fanlaridan yiqilganligi tufayli semestr yoki yil uchun belgilangan kreditlar miqdorini to‘play olmaslik masalasi haqida to‘xtalib o‘tsak. Bizga yuqoridan ma’lumki ECTS kredit-modul tizimida, talaba bir semestrda 30 kredit, bir o‘quv yilida esa 60 kredit to‘plashi zarur.
Talaba semestr davomida yoki o‘quv yili davomida ayrim fanlardan yakuniy baxolash imtixonlaridan yiqilsa, tabiiyki u yetarli kreditni to‘play olmaydi. Har semestr va oʻquv yili yakuni natijalariga koʻra talaba belgilangan kreditlar miqdorini oʻzlashtirishi lozim. Lekin talaba maʼlum sabablarga koʻra o‘quv yili davomida o‘qiyotgan fanlardan tegishli kreditlarni yig‘ib, oʻzlashtirmagan boʻlsa, talabaning keyingi bosqichga oʻtkazilishi yoki ushbu bosqichni qayta oʻqishi aynan yigʻilgan kreditlar miqdoriga bogʻliq boʻladi. Bunda talaba talabalar safidan chetlashtirilmaydi va faqat qarzdor boʻlgan fanlarini qayta oʻzlashtirishi talab etiladi. Kredit modul tizimida bunday qayta oʻzlashtirish tegishli kreditlar miqdoridan kelib chiqib tegishli toʻlovlarni amalga oshirishni talab etadi.
Oʻz navbatida talaba kursda qolirilgan taqdirda ham faqat oʻzlashtira olmagan va kredit berilmagan fanlarni qayta oʻqib oʻzlashtiradi, boshqa muvafaqqiyatli oʻtgan va kreditlarni jamlagan fanlarni qayta oʻqib oʻtirmaydi, fanlardan o‘qib o‘zlashtirib olgan baxolari har qanday holatda saqlanib qoladi.
Yakuniy nazorat turiga kiritilmagan yoki kirmagan, shuningdek, ushbu nazorat turi bo‘yicha o‘zlashtira olmagan qoniqarsiz baho olgan talaba akademik qarzdor hisoblanadi.
Ta’lim oluvchini kursdan kursga o‘tkazish uning GPA qiymatini hisobga olgan holda amalga oshiriladi. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2020 yil 31 dekabrdagi № 824-sonli qarorining 8-bob 42 bandiga asosan Respublikamizdagi Oliy ta’lim muassasalari talabalarni kursdan kursga o‘tkazishda GPA ko‘rsatkichini mustaqil belgilash huquqiga ega. Bunda talabaning GPA ko‘rsatkichi 2,4 — 3,0 oralig‘ida bo‘lishi talab etiladi. GPA o‘tish ballini to‘play olmagan talaba qayta o‘qish uchun tegishli kursda qoldiriladi. Semestr va o‘quv yili yakuni natijalari bo‘yicha akademik qarzdorligi bor ta’lim oluvchilar o‘qishdan chetlashtirilmaydi. Kursdan kursga qolgan talabalar faqat qarzdor bo‘lgan fanlarni o‘zlashtirib ularga mos ravishda shartnoma mablag‘larini to‘laydi. Shartnoma asosida bir kursda qayta o‘qish soni chegaralanmaydi. Jami ta’lim olish muddati bakalavriat uchun 1 kursga o‘qishga qabul qilinganidan so‘ng 8 yilgacha, magistratura uchun 1 kursga o‘qishga qabul qilinganidan so‘ng 4 yilgacha deb belgilanadi.
Biz bitiruv malakaviy ish doirasida Samarqand veterinariya meditsinasi institutida 2020-2021-o‘quv yili davomida uchinchi semestrni tashkil etish masalalarini o‘rgandik. Samarqand veterinariya meditsinasi instituti Kengashi qaroriga asosan talabaning GPA o‘tish ballari ko‘rsatkichi 2.6 baldan past bo‘lsa talaba kursda qoldiriladi, 2.6 va undan yuqori bo‘lsa kursdan kursga o‘tkaziladi. Ta’lim oluvchini kursdan kursga o‘tkazish uning GPA qiymatini hisobga olgan holda amalga oshiriladi. OTM talabalarni kursdan kursga o‘tkazishda GPA ko‘rsatkichini mustaqil belgilash huquqiga ega. Institutda GPA (O‘rtacha baho) ko‘rsatkichi 2,6 deb belgilangan. GPA o‘tish ballini to‘play olmagan talaba qayta o‘qish uchun tegishli kursda qoldiriladi. Semestr va o‘quv yili yakuni natijalari bo‘yicha akademik qarzdorligi bor ta’lim oluvchilar o‘qishdan chetlashtirilmaydi. Kursdan kursga qolgan talabalar faqat qarzdor bo‘lgan fanlarni o‘zlashtirib ularga mos ravishda shartnoma mablag‘larini to‘laydi. Shartnoma asosida bir kursda qayta o‘qish soni chegaralanmaydi. Jami ta’lim olish muddati bakalavriat uchun 1-kursga o‘qishga qabul qilinganidan so‘ng 8 yilgacha, magistratura uchun 1-kursga o‘qishga qabul qilinganidan so‘ng 4 yilgacha deb belgilanadi.
Fanlardan akademik qarzdorligi bo‘lgan talabalarning GPA o‘tish ballari hisoblanib 2,6 bal va undan yuqori bal olgan talabalar, fanlardan akademik qarzdorligi bo‘yicha ta’til vaqtida o‘quv-uslubiy boshqarmaga o‘z arizasiga binoan qarzdor fanlaridan tegishli kriditlarni yig‘ish uchun qayta imkoniyat berilishini so‘rab murojaat qilgan. Akademik qarzdor talabalarning murojaatiga binoan tegishli fanlardan o‘zlashtirmagan kreditlar miqdoriga mos ravishda bazaviy to‘lov-kontrakt miqdoridan kelib chiqqan holda to‘lovni amalga oshirgandan so‘ng o‘zlashtirilmagan fanlarni o‘z hisobidan qayta o‘qishlari uchun “Oliy ta’lim muassasalarida ta’lim jarayonini tashkil etish bilan bog‘liq tizimni takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi №824-sonli qarorining 8-bob 41-bandiga asosan 2020-2021 o‘quv yilida tegishli kreditni to‘play olmagan talabalarga darslarni tashkil etish va qayta attestatsiya topshirishga uchinchi semestr tashkillashtirilgan.
2020-2021 o‘quv yilida tegishli kreditni to‘play olmagan o‘zlashtirish ko‘rsatgichi GPA 2,6 dan past bo‘lgan talabalar kursda qoldirilgan.
2020-2021 o‘quv yilida fanlardan akademik qarzdorligi bo‘lgan talabalar 2021-2022 o‘quv yilida fanlarni qayta o‘zlashtirib, tegishli kreditlarni yig‘ish uchun institut rektori nomiga yozgan arizasiga binoan qarzdor fanlaridan tegishli bilim va ko‘nikmalarni olish uchun qayta imkoniyat berilishini so‘rab murojaat qilgan. Akademik qarzdor talabalarning murojaatiga binoan tegishli fanlardan o‘zlashtirmagan kreditlar miqdoriga mos ravishda bazaviy to‘lov-kontrakt miqdoridan kelib chiqqan holda to‘lovni amalga oshirgandan so‘ng o‘zlashtirilmagan fanlarni o‘z hisobidan qayta o‘qishlari uchun ruxsat berilib talabalar bugungi kunda taxsil olmoqda.
Bunda institut kengashining qaroriga binoan belgilan o‘rtacha o‘zlashtirish ko‘rsatkichi 2,6 balni to‘play olgan va 2,6 balni to‘play olmagan talabalar GPA yig‘indisi quyidagi tartibda xisoblangan (1-2-3-jadval)
(1-jadval)