Хфх лек Хосилбеков

Yorug’lik nurlanish- bu yadro quroli portlashi natijasida olovli shar va chaqnashdan

hosil bo’ladigan ultrabinafsha va ultraqizil nurlar oqimidan iborat holat. Yadro portlashining quvvatiga bog’liq holda yorug’lik nurlanish 3 - 30 soniya davometishi mumkin. Yorug’lik nurlanishi ochiq joyda turgan odamlar va hayvonlarning ko’z tubi, teri qatlamlarining kuyishiga olib keladi, har xil buyumlarning yonib ketishini keltirib chiqaradi. Yorug’lik nurlanishi olov sharining shu’lalanish paytidagi energiyasi kal/sm2 da o’lchanadi. Quvvati 20 Kt yadro qurilmasining portlashi natijasida kunduzi 60 km masofada ochiq, havoda (ko’rinish 40 km) ko’z tubi kuyishi sodir bo’ladi. 1 Mt yadro quroli 60 km balandlikda portlatilganda 500 km uzoqlikdagi
quyonlarda ko’z tubi kuyishi aniqlangan. Odamlar va hayvonlar yorug’lik nurlanishi bilan teri qatlamlarining kuyishi, tananing portlashga qaragan tomonidagi joylarda sodir bo’ladi.
Yorug’lik
nurlanishida turli materiallarning tez yonishi tufayli katta yong’inlar sodir bo’ladi.
160
11.4-rasm. Yadro quroli portlashi natijasida zararlovchi omillarni ta’sir ko’rsatkichlari

3. 
   Singuvchi radiatsiya. Yadro portlashi jarayonida hosil bo’lgan gamma nurlari va
   

neytronlar oqimiga o’tuvchi radiatsiya deyiladi. Yadro portlashining quvvatiga qarab 15-20 soniya
davomida ta’sir qiladi. U odamlar va hayvonlarda asosiy patologik jarayon, ya’ni nur kasalligini
keltirib chiqaradi. Texnikaga, oziq-ovqat, yem-xashakka ta’sir qilganda neytronlar hisobiga sun’iy
radioaktivlikni keltirib chiqaradi. Alfa –nurlanish- alfa zarrachalarining havodagi harakat tezligi
20000 km/soniya, harakat uzunligi 3-11 sm, biologik to’qimalarda 0,1 mm. Qog’oz varag’i alfa zarrachalarni butunlay ushlab qoladi. Gamma nurlanish- bu nurlar eng yuqori o’tkazuvchanlik qobiliyatiga ega. Bu nurlar havoda 3 km gacha tarqaladi. Singuvchi radiatsiya yadro portlashi joyidan 3-4 km dan uzoq bo’lmagan masofada ta’sir qiladi. Kuchli yadro portlashlarida zarb to’lqini
va yorug’lik nurlanishi o’tuvchi radiatsiyaning ta’sir radiusini esa oshirib yuboradi. Ochiq joydagi
odamlar katta va kuchli yadro portlashlari natijasida asosan shikastanishi va kuyishi mumkin.

3.