Hayvonlar patofiziologiyasi fani va uning rivojlanish tarixi

Qon plastikalarini o‘zgarishi. Qon plastikalari trombotsitlar qon ivishida katta ahamiyatga ega bo‘lib trombokinoza fermentininng manbaidir. Trombotsitlar qizil ilikni katta hujayralari - megakariotsitlarda hosil bo‘ladi. Shuning uchun qizil ilikga ta’sir etadigan sabablar qon plastinkalarini miqdoriga ta’sir ko‘rsatadi. Qonda qon plastinkalarini miqdorini kamayishiga trombopeniya deyilib, qonni ivish jarayonini zaiflashishiga sabab bo‘ladi. Trombopeniyada qon laxtasini retraksiyalanishi zaiflashadi qon laxtasi yumshoq bo‘lib, jarohatlangan qon tomirini zichlashib yopilishini ta’minlamaydi.
Trombopeniyani kelib chiqishiga qo‘yidagi sabablar ta’sir etadi:
1.Qon plastinkalarini qayta taqsimlanishi ya’ni qon plastinkalarini ichki organ qon tomirlarida to‘planib, periferik qon tomirlarida kamayishi.
2.Qizil ilikda trombotsit hosil bo‘lishini zaiflashishi.
3.Trombotsitlarni periferik qonda kuchli parchalanishi.
Trombopeniya ba’zi infeksion kasalliklarda, fizik, ximik sabablar ta’siridan, qon hosil qiluvchi organ faoliyatini buzilishi yoki trombotsitlarni kuchli parchalanishidan hosil bo‘ladi.
Trombotsitoz yoki trombotsitlarni qondagi miqdorini ko‘payishi ko‘p infeksion kasalliklardan tuzalayotganda, mieloid leykemiyada, anemiyadan qon tarkibini tiklanish davrida hosil bo‘lib, qonni ivishi kuchayadi.
Trombotsitlar son o‘zgarishi bilan bir vaqtda sifat o‘zgarishi yuzaga kelib shakli o‘zgargan, bujmaygan va boshqa o‘zgarishlarga uchraydi. Bunday qon plastikalarini agglyutinatsiyalanish hususiyati yo‘qolib, qon oqishi va qon laxtasini retraksiyalanishi buziladi.
Qonning ivuvchanligini o‘zgarishi. Qonning ivishi hozirgi zamon nazariyalari asosida tushuntirilishicha uch fazali jarayon deb tan olingan. Birinchi faza murakkab bioximiyaviy jarayon bo‘lib aktiv to‘qima tromboplastinlaridan va qon plastinkalarini qon zardobidagi oqsillarga ta’siridan aktiv trombokinaza hosil bo‘ladi. Ikkinchi fazada aktiv bo‘lmagan protrombin fermentidan: qon plazmasida aktiv trombin hosil bo‘ladi. Protrombinni aktivlashishida kalsiy ioni, aktiv trombokinaza va plazma oqsili - globulin akselerator qatnashadi. Protrombin jigarda K vitamini ishtirokida hosil bo‘ladi. Jigar fibrinogenni sintezlanadigan asosiy joylardan hisoblanadi. Uchinchi fazada fibrinogenga aktiv trombinni ta’siridan fibrin hosil bo‘ladi. Natijada fibrin ipchalari hosil bo‘lib, qon laxtasi tromb hosil bo‘ladi. Organizmda qonni ivituvchi sistemasi bilan bir vaqtda ivishga qarshi sistema ham bo‘lib, bu moddalar to‘qimalarda hosil bo‘lib nerv sistemasi nazarotida qonga tushadi. Ivishga qarshi sistemalarga 1) geparin-jigar o‘pkada va qon tomirlarida hosil bo‘lgan fiziologik aktiv modda, 2)fibrinolizin-plazmin, 3)trombin va tromboplastin hosil bo‘lishini tormozlovchi oqsil tabiatli moddalar kiradi. Geparin tromboplastinlar tarkibiga kiruvchi lipoproteinlar lipazasini faollaydi. Fibrinolizin to‘qimalardan qonga ajraluvchi plazminogendan hosil bo‘ladi. Fibrinolizin ta’sirida fibrinogen gidrolitik parchalanib fibringa aylanishi buziladi.
Qonni ivituvchi va ivishga qarshi sistemasi qonning ivituvchi sistemasini ikkita o‘zaro bir-biri bilan bog‘liq qismidir. Bu ikkala sistema o‘zaro muvozanatlashgan bo‘lgani uchun, qon qon tomirlarida ivimay suyuq holatda harakat qiladi.