Hayrat ul-abror

www.ziyouz.com
кутубхонаси
103
Gumbazining har koshinida quyosh aksi tovlanib; ko‘k gumbazi ichida quyosh yurgandek bo‘ladi. Har 
tomondagi minoralari shunday balandki, ularni tutam-tutam guldasta deb o‘ylash mumkin. Ularning 
qubbalariga o‘xshaydilar. Bu qubbalar ularga muqaddas taxt bo‘lib, egilgan osmon ularning qafasidir. 
Qubbalarning cho‘ziq va yassi ko‘rinishi ularning Ilohiy taxtga ham ustun bo‘la olishiga dalildir. 
Qubbaning uchi va undagi yarim oy o‘z bayrog‘ini ko‘tarib, Ilohiy taxta va qalamning ma’nosini zohir 
etib turadi. Har kecha muazzin pastni sham’ bilan yoritadi; yulduzlar sham’ini esa falak yoritadi. 
Osmonning aylanishi va sustlashishidan qubba etagida kesishuv chizig‘i paydo bo‘lgan.
Har tomoniga oliy darajada masjid qurilgan; uning ziynatini aql hech narsaga taqqoslay olmaydi. 
Uning buyukligi baland osmonnikicha, osmon emas, Masjidi Aqsonikicha
140
. Uning shamdonlari 
kaptarlarga xilvat uya; kaptarlar unda Jabraildek o‘tiradilar. Bu masjidlarga toat-ibodat qiluvchilar 
to‘planishgan; bujamoat malaklar to‘dasini eslatadi. Bunda har kun besh marta cheksiz g‘ulg‘ula yuz 
beradi. Bu - g‘ulg‘ula emas, Muhammad payg‘ambarning dabdabasidir.
Bog‘larining har biri jannatmisol, har burchagi jannat bog‘iga tanbex beradi. Uning biron manzili 
boshqasiga o‘xshamaydi; har manzili ayshu tarab manzilidir. Hamma chamanlar gulu gulzorlik; har 
chamanning yoii bo‘g‘in-bo‘g‘in. Har bo‘g‘inida yana gulu gulshanlar bor, ular olti burchakligina emas, 
sakkiz burchakli ham.
Gullarning navlarini nima dey? Shuncha gulki, shuncha gul boiganda ham sanaganingcha bor. 
Dehqon ko‘chatlarni parvarish qilar ekan, shoxiga yuz xil mevani payvand etadi. Har daraxtning yuz xil 
guli va xususiyati bor; qizig‘i shundaki, mevasi ham yuz xil. Saxnidagi bir daraxt yuz xil gul chiqarish 
bilan birga uning gulining hidi o‘n ikki chaqirimga boradi. Qushlari ham yuz xil, kuylashi yoqimli; sabza 
va gullar ustida yurgani yurgan. Oqar suvlari kuylagandek ovoz beradi, go‘yo may idishidan qult-qult 
may quyilayotganday. U ovoz odamlarni xuddi xursandlikka targ‘ib qilayotganday. Bu sadodan 
bog‘ning dimog‘i xo‘llangan bo‘ladi.
Qasrlarining barchasi keng va mustaxkam. Ularga naqsh berishda Chin naqqoshlari qalamlarini 
sindirgan. Ziynati Chin shoyisining ziynatidek. Naqshini taqdir naqqoshi naqshlagan. Toqiga osmon 
zinasi narvon. Aylanma kungurasida Zuxal sayyorasi posbonlik qiladi.
Janubiy chegarasida ajoyib bir daryo bor, uni daryo emas, ko‘k osmon dengizi desa bo‘ladi. U osmon 
emas, uning har bir ko‘prigi ham firuza gumbazlardan boshqacha ko‘rinishga ega. Shimoliy chegarasiga 
qarab ikki soy oqadi. U ikkisidan shahar xurram va serob. Ikkisi ham hayot suvining ta’mini beradi. 
Jannatdagi to‘rt ariq uning oldida uyatda. Bu suvlarning tiniqligi Xizr suvidek. Engil shamoli Isoning 
(hayotbaxsh) nutqiga o‘xshaydi.
Unga tutash katta yerlar bo‘lib, undagi har burchak o‘zi bir viloyatga teng. Misr va Samarqand unga 
monand kelolmaydi; har viloyatining o‘zi ichiga yuzta Misr va Samarqandni sig‘dira oladi. Uni Xudo 
o‘zi ofatlardan asrasin; barcha balolardan omon saqlasin!
U shubhasiz bunday emas edi. Oldin xozir bor narsalarning o‘ndan biri ham yo‘q edi. Buncha 
sharafni u shoh insofidan topdi; uning vasfiga aql loldir. Bu g‘olib podshoh aqli tiniq, tinib-tinchimas 
podshohdir. Adolatni o‘rganishda Anushirvon unga shogirddir. Anushirvon unga shogird bo‘lishni havas 
qilib, uning yuz ishidan bittasini o‘rgandi, xolos. Adolat yo‘liga qadam qo‘ygan xolda u adolat bilan 
islomni o‘rganmagan edi
141
. Mamlakatni boshqarishda u yuzta yaxshi qoidaga amal qilgan. Bu 
qoidalarning hammasi podshohlik ishida kerakdir. Lekin hammasi qolib, u bitta adolati bilan mangulik 
topdi va qiyomatga qadar yaxshi ot qoldirdi.
140
Мaсжиди Aқсo - Суриядaги мaшҳур қaдимий мaсжид.
141
Aнуширвoн ислoм динини қaбул қилиш ҳaқидaги Муҳaммaд пaйғaмбaрнинг мaктубини йиртиб тaшлaб, ислoмни рaд 
этгaн эди. Бундa шунгa ишoрa бoр.

---

Алишер Навоий. Ҳайратул-аброр (насрий баёни)