|
104
«Chak Mool ko‘ngli tusab qolsa erkalab ham qo‘yadi… U mussonlar,
jazirama mintaqadagi yog‘inlar va sahro dovullari haqida har xil
g‘ayritabiiy afsonalarni bilarkan; ana shu afsonalarning barchasida u
har qanday giyohning yaratuvchisi bo‘lib chiqadi: bir qarasang
majnuntol uning sharmisor qizi, bir qarasang nilufar —arzanda o‘g‘li,
boshqa safar kaktus uning qaynonasi. Men esa hammadan ko‘ra uning
badan desa badanga o‘xshamaydigan tanasidan va allazamonlardan
buyon kiyila-kiyila tag charmi yeyilib ketgan chuvagidan anqib
turuvchi ufunotga chidayolmasdim. Chak Mool o‘zini dastlab Le-
Plonjon tomonidan qanday kashf etilgani va shu bahonada o‘zga olam
odamlariga yuzma-yuz kelib qolganini hiringlagancha hikoya qilib
berardi. Uning ruhi ko‘zalarda yashagan, turgan gapki, o‘sha yerda
yog‘ingarchiliklar ko‘p bo‘lgan; uning tosh jismidan uvoqdek yerini
sindirib olish shakkoklik va qip-qizil jinoyat. Shuni men
unutmasligim kerak, Chak Mool bunaqasini hech qachon
kechirmaydi. Kimga san’at asarlari bedaxl ekanini u yaxshi biladi.
Firibgar do‘konchi bu atsteklarning haykali deya aldash uchun surtib
qo‘ygan bo‘yoqni qornidan yuvib tashlash uchun Chak Moolga chipta
berdim. Tlalokka qarindoshligi bor-yo‘qligi haqida so‘ragandim,
savolim yoqmadi chog‘i basharasi shunday burishib ketdiki, asti
qo‘yavering. Jahli chiqqanda uning vajohati juda xunuk bo‘ladi:
qing‘ir-qiyshiq tishlari takillab yalt-yalt qila boshlaydi. Dastlabki
vaqtlarda tunagani yerto‘laga tushib ketardi. Kechadan boshlab esa
mening karavotimda yotibdi».
«Qurg‘oqchilik boshlandi. Kechasi mehmonxonadan yana o‘sha
dastlabki paytlardagidek xirillagan oh-vohlar eshitildi, ketidan esa
qandaydir shovqin-suron ko‘tarildi. Yuqoriga chiqib, yotoqxona
eshigini qiya ochib qarasam, Chak Mol qontalash qo‘llari bilan
fonuslaru javonlarni urib chilparchin qilyapti; meni ko‘rib ostonaga
qarab yugurgan edi, eshikni arang berkitib g‘usulxonaga qochib
kirishga ulgurdim. Bir ozdan so‘ng u pastga tushib harsillagancha suv
so‘radi; kun bo‘yi vodoprovod jo‘mraklarini ochib qo‘yganidan uyda
allaqachon tangadek quruq yer qolmagan edi. Kechalari ko‘rpaga
burkanib olyapman — zaxda uxlagim kelmaydi. Chak Mooldan
mehmonxonani boshqa shiltasini chiqarma deb iltimos qildim»
[3]
.
105
«Chak bugun mehmonxonani suvga bostirdi. G‘azabdan o‘zimni
bosolmay seni qaytadan o‘sha do‘konga eltib tashlayman deya po‘pisa
qildim. Yo tavba, bu po‘pisamga javoban bilakuzuk taqilgan zalvorli
qo‘li bilan quloq-chakkamga bexosdan tars etib tushirib qolsa
bo‘ladimi, tarsakisida qanchalik g‘azab bo‘lsa yer yuzidagi bironta
mavjudot, na odam bolasining, na hayvonning ovoziga o‘xshamagan
qah-qahasida bundan ham ko‘proq g‘azab bor edi. Yashirishdan nima
foyda: u meni o‘ziga qul qilib olgandi. Holbuki, men uni o‘zimga
ovunchoq sifatida olib kelgandim: istasam o‘ynayman, istamasam
turadi deb o‘ylagan edim. Balki bolalik qilgandirman, lekin bolalik
kimdir aytganidek «odamzot umr bo‘yi armon bilan eslaguvchi
bebaho davr» emasmi? Bu haqda shu choqqacha o‘ylab ko‘rmabman
ham… U kiyim-kechagimni tortib oldi, badanini yashil po‘panak
qoplay boshlaganda esa xalatimni yelkasiga tashlab oladi. Chak Mool
o‘ziga hammaning bo‘ysunishiga qat’iyan ko‘nikkan, binobarin, endi
umrbod shunday bo‘lishini istaydi; men esa shu choqqacha o‘zgalarga
buyruq berishga odatlanmaganman, bundan chiqdi faqat bosh egish
taqdir ekan shekilli. To hammayoqni suvga bostirmaguncha (uning
mo‘jizakor qudrati qayerga ketdi?) g‘ijinib g‘azablanaveradi».
«Bugun Chak Moolning kechalari uydan chiqib izg‘ib yurishlarini
bilib qoldim. U har kuni qosh qoraydi deguncha mungli, qo‘shiq
tushunchasidan ham qadimiyroq bir ashulani xirgoyi qilaveradi.
Keyin qanday boshlagan bo‘lsa shunday, to‘satdan jimib qoladi. Bir
kuni borib uning eshigini qoqdim, oxiri sabrim chidamay bu ro‘dapo
menga tashlangan kundan beri qadam bosishga yuragim betlamay
yurgan yotoqxonaga kirishga jur’at qildim. Xonada javon siniqlari
sochilib yotardi; ma’lum bo‘lishicha butun uyga urib qolgan mushk
va qon hidi mana shu xonadan anqiyotgan ekan. Eshik ortida suyaklar
yotardi. Qorin g‘amida Chak Mool tunlari tutib yegan itlar, mushuklar
va kalamushlarning suyaklari edi ular. Saharlab vahshiyona uvillash
qayoqdan keladi desam gap bu yoqda ekan».
«Fevral, hamon qurg‘oqchilik. Chak Mool har bir qadamimni
kuzatyapti. Telefon orqali tamaddixonaga buyurtma berasan deb
majbur qildi: endi unga har kuni dimlangan jo‘ja go‘shti bilan guruch
yuborishadi. Anchadan beri maosh olmayapman, jamg‘argan pullarim
tez orada tugashi aniq. Oxiri yuz berishi muqarrar voqea sodir bo‘ldi:
o‘z vaqtida to‘lanmaganligi uchun oyning boshida suv bilan chiroqni
Do'stlaringiz bilan baham: |
