Hayotimiz Charog’boni

 
82 
olgunicha uni suyab turgandi. 
Karvon endi mahalladan chiqib, yashil dalalarning orasidan o‘tgan 
anhorning ingichka kechuv joyidan o‘tayotgandi. Beg‘am eng 
oldinda, mag‘rur va bamaylixotir ketib borardi. Biroq nima uchundir, 
bugun uning yurish-turishida qandaydir bir mujmal kayfiyat, tushunib 
bo‘lmas bir sokinlik sezilmoqda edi. 
* * * 
Nihoyat, bayram qilinadigan yerga yetib borishdi. Bu yer soya-salqin 
anhor bo‘yi edi. Suv ichida yashil suv o‘tlar chayqalib turardi. 
Kichkintoylarning chug‘ur-chug‘uridan qushlar hurkib uchib ketishdi. 
Hozir dunyo ularniki edi. Qiy-chuv qilgancha atrofni boshlariga 
ko‘tarib yugurishar, daraxtlarga tirmashib, ko‘m-ko‘k o‘tlar ustida 
yumalashardi. Kechgacha yana bir dunyo vaqt bor ekanini 
hisoblamasdan, kuch-quvvatlari hamda zavq-shavqlarini sarflashar, 
hatto tushlik uchun keltirgan yeguliklarini yeyishga tushib 
ketishgandi. 
Beg‘am ham bir lahza jonlanib, bolalar bilan birga o‘ynashni istadi. 
Biroq birdan to‘xtab qoldi, boshini yuqori ko‘tarib, achchiq-achchiq 
ulidi. Keyin sekin-asta ortga chekinib, yirik-yirik ikki toshning 
orasiga kirib yotib oldi. 
Beg‘am kasal edi. Bolalar buni darrov sezishdi. Uning oldiga ovqat 
keltirib qo‘yishdi. Ammo it ovqatlarga qayrilib ham qaramas, har-har 
payt tipirchilab, o‘z holiga qo‘yishlari uchun yolvorayotgandek 
tishlarini ko‘rsatib, sekingina irillab qo‘yardi. 
Beg‘amning iztirob chekayotganini hamda boqishlaridagi 
parishonlikni tarbiyachilar ham ko‘rishdi. 
– Bolalar, yaqinlashmanglar!.. U nima bo‘lgandayam baribir hayvon. 
Balki, qutirgan bo‘lishiyam mumkin! – deya kichkintoylarni 
ogohlantirishdi. 
Bolalarning bu gaplarga parvo qilmayotganini ko‘rib, ehtiyotkorlik 
yuzasidan xodimlardan birini ularga qarab turish uchun navbatchi 
qilib qo‘yishga majbur bo‘lishdi. 
* * * 
Tarbiyalanuvchilardan yoshi kattaroq bo‘lgan olti-etti yoshlardagi bir 
qizcha birdaniga xuddi nimadir esiga tushib qolgandek baqira 

---

 
   83 
boshladi: 
– Ey voh, Beg‘amni zaharlashibdi!.. Bugun ertalab bir narsa olish 
uchun do‘konga borgandim. Ko‘cha boshidagi axlat tashlanadigan 
yerda uni ko‘rdim… Boshqa itlar bilan birga u ham nimanidir 
yeyayotgandi… Zaharlangan non yegani aniq!… 
Tarbiyachilar bo‘lsa, qari itdan bunday ehtiyotsizlikni aslo 
kutishmasdi. Biroq, ming afsuski, qizchaning gaplari to‘g‘ri edi. 
Beg‘am barcha zaharlangan itlarda kuzatilganidek to‘lg‘onib 
tipirchilashga tushdi. 
Bolalarning shodliklari birdaniga yo‘qolib, hozirgina 
kichkintoylarning qiy-chuvlari bilan jonlanib turgan o‘tloqqa 
qabristondagidek jimjitlik cho‘kdi. Ba’zi birlari yig‘lashardi. Unga 
biror yordam berishning imkoni yo‘q edi. 
Bog‘chaning qanchalik suyuklisi bo‘lmasin, bir itni deb, bayram 
shodiyonasi kichkintoylarga tatimasligiga yo‘l qo‘yib bo‘lmasdi. 
Tarbiyachilardan biri: 
– Bolalar, qo‘rqmanglar… Sizlar bilmaysizlar, Beg‘am avval ham bir 
marta zaharlanib, o‘lmay qolgandi… Unga hech nima bo‘lmaydi… 
Qani endi, bayramni davom ettiringlar! – deya baqirdi. 
So‘ng kichkintoylarni deyarli majburlab, tarqata boshlashdi. Ularning 
ba’zilari yig‘lashda davom etar, ba’zilari esa tarbiyachilarning so‘zlari 
bilan o‘zlariga tasalli berib: «Beg‘am — kuchli… Unga hech narsa 
qilmaydi!» deyishardi. Hatto jajji qo‘lchalarini ochib, uning haqqiga 
duo qilganlar ham bo‘ldi. 
Tarbiyachilar nihoyat boshqa bir chora o‘ylab topishdi. Bayram joyini 
sal nariroqqa; ikki-uch daqiqalik masofa olisligidagi daraxtzorga 
ko‘chirishni ma’qul ko‘rishdi… O‘tloq ustiga to‘shal-gan sholchalar 
hamda yo‘lxaltalar yig‘ishtirilib, guruh Beg‘amni yolg‘iz 
qoldirgancha yo‘lga tushdi. 
* * * 
Bolalar o‘rtasida shu zahoti bir yashirin tashkilot tuzildi. Uch-besh 
daqiqada guruhdan ikkitasi g‘oyib bo‘lar, yashirincha Beg‘amni 
ko‘rishga ketib, uning holidan xabar keltirardi. Axborot shu zahoti 
kichkintoylar ichida tarqalib, hatto eng kichkinalari ham buni 
tarbiyachilardan sir saqlashardi. 
Bir soatdan so‘ng yana-da yomon xabar keldi: Beg‘am o‘lim arafasida 
edi. O‘zi berkinib olgan toshlar orasidan chiqib, qattiq tipirchilardi. 

---