|
BEG‘AMNING O‘LIMI
O‘sha tong bog‘chaning hovlisida favqulodda bir hayajon hamda
jonlanish bor edi. O‘quvchilar bayrami kuni edi. Boshlang‘ich hamda
o‘rta maktablar, guruh-guruh bo‘lib, madhiyalar aytib, ko‘chalardan
o‘tishar, shaharning uzoq burchaklariga tarqalishardi.
Eng keksa tarbiyalanuvchisi endigina olti yoshda bo‘lgan bog‘cha
bolalarini esa u qadar uzoqlarga olib borishning imkoni yo‘q edi. Ular
bayramlarini o‘z mitti-mitti, kichik-kichik odimchalari bilan yigirma
80
daqiqalik yo‘l keladigan bir o‘tloq etagida nishonlamoqchi edilar.
Tayyorgarlik yuqori darajada edi. Bog‘cha hovlisi rango-rang liboslar
ichra o‘zgacha ko‘rinishga kirgan, go‘yo gul-chechaklar chamaniga
aylangandi. O‘g‘il bolalar yangi oyoq kiyimlarini artib-surtishar,
qizlar esa bir-birlarining sochlarini tarab-tuzatishar, yechilib ketgan
lentalarini bog‘lashar, tugmalarini qadashardi. Olti yoshdagi qizcha
tosh zinapoyaning pillapoyasiga o‘tirib olgancha to‘rt yoshli bir yetim
o‘rtog‘ining so‘kilgan ko‘ylagini tikishga urinardi.
Nihoyat, tayyorgarlik tugadi, guruh bir safga tizilib, yo‘lga tushdi. Bir
qo‘llari bilan yonidagi o‘rtoqlarining qo‘llaridan ushlab, ikkinchisida
rangli xaltalar hamda yegulik va o‘yinchoqlari solingan jajji-jajji
savatchalarni ko‘tarib olishgandi.
Yo‘l davomida ko‘cha-ko‘yda ortiqcha tartibsizlik hamda shovqin-
suron bo‘lmasin degan maqsadda tarbiyachilar bolalarga madhiya
ayttirib borishardi. Kattalar hayajonlari ichlariga sig‘may, yurakdan
kuylashar, kichiklar esa xuddi tashlayotgan qadamlariga monand
qo‘shiq aytishda ham orqada qolishar, kishining kulgisini qistaydigan
darajada pala-partishlik bilan baqirishardi.
To‘da ko‘chalardan o‘tib borarkan, xonadon derazalari ochilar,
ayollarning boshlari ko‘rinar, sotuvchilar do‘konlaridan chiqib
qarashardi.
Bog‘cha bolalaridan iborat ushbu karvonni barcha sayohatlardagidek
bu gal ham Beg‘am boshqarib borardi. Beg‘am — sariq yungli qari
mahalla iti. U xuddi isonlardek aqlli, biroq insonlardan ko‘ra vafodor
bir maxluq edi.
Boshi oqqan tomonda daydib yurgani uchun mahalladagilar unga
«Beg‘am» deya nom qo‘yishgandi. Aslida esa, kuchuklarning ichida
uning g‘ami eng ko‘p edi. Bir qancha yillar avval juda katta ayriliq,
motamsarolik tushgandi uning boshiga. To‘rt bolasining birdan
zaharlanganiga, ko‘z oldida tipirchilay-tipirchilay jon berganiga
guvoh bo‘lgandi u. Bolalarining murdasini olib ketgan axlat tashuvchi
ulovning ortidan uzoq mahallalargacha to‘xtamay yugurib borgan
bechora maxluq bir haftagacha qaytmagandi.
Uning qayerdadir biror falokatga yo‘liqib, o‘lganini bashorat qilgan
kishilar ham bo‘lgandi. Ammo aftodahol ko‘rinishiga qaramasdan u
judayam sezgir hamda zukko it edi. Jinsdoshlarining dushmanlarini
yaxshi tanir, hatto ba’zan o‘zini ularga ishongandek, zahar
aralashtirilgan nonlarni yegandek, tuzoqlariga tushgandek ko‘rsatib,
81
ularni masxara ham qilardi. Shunday ekan, uning biror yerda o‘lib
ketishi mumkin emasdi. Shu bois bir haftadan keyin o‘z mahallasiga
qaytib keldi. Faqat yana ham qarigan, ma’yus ko‘rinishda, sariq
yunglari avvalgidan battar kirlangan, oyoqlari loy-balchiqqa
qorishgan holda edi…
Bilmadim, bu gap yolg‘onmi-rostmi, mahalla xotinlari u haqida bir
voqeani so‘zlab yurishadi. Emishki, Beg‘am bolalarining o‘limidan
keyin yashashni istamaganmish… Eski kulbalarning ro‘parasida turib,
yolvorgandek qisqa-qisqa ulib, bolalarining o‘limiga sabab bo‘lgan
yemakni xohlagan… Hatto bir martasida zaharlangan ham, faqat
o‘lmay qolgan… Ancha qiynalgan, uzoq vaqt yotib qolgandan keyin
yana oyoqqa turgan…
Beg‘am bolalarining o‘limidan so‘ng mahalladagilardan ranjib,
bolalar bog‘chasining orqasidagi vayronadan panoh topgan. Endi
ko‘chalarda avvalgidek ko‘rinmas, faqat har-har zamon bog‘chaning
devoridan ichkariga sakrab o‘tib, bolalar bilan o‘ynaydi, tush paytida
ulardan qolgan ovqat qoldiqlarini yeydi.
Bolalarga kattalardan ko‘ra ko‘proq ishongani, ulardan hech qanday
zarar kelmasligini bilgani uchunmidi, yo‘qsa, ularning ham o‘z o‘lgan
bolalari singari ma’sum va himoyaga muhtoj maxluqlar ekanini his
qilganidan shunday qilarmidi, bu bizga qorong‘u…
Tarbiyachilar, oltinrang ko‘zlari mahzun va ma’yus, shuningdek, vafo
bilan boquvchi, sho‘x-shaddod bolakaylarning barcha erkaliklari-yu
barcha aziyatlariga indamay chidaydigan bu qari ko‘ppakni haydab
solishmas, bil’aks, bekitiqcha himoya qilishardi. Alhosil, Beg‘am
bog‘chaning xodimiga aylanib, qo‘riqchisi bo‘lgani uchun siylanar,
kichkintoylarning esa suyukli do‘stlariga aylangandi.
Bolalar bog‘chasi, insonlar jamiyatining kichraytirilgan namunalariga
o‘xshaydi. U yerda ham qashshoqlik, faqirlik singari oilalarga xos
dog‘ deb qaralgan turfa sabablar bilan jamiyatdan tashqariga otilgan
yoxud to‘satdan yolg‘izlikni xohlab, uyidan qochgan «yolg‘iz»lar bor.
Beg‘am aynan ana shu kichik «yolg‘iz»lar bilan do‘st tutinar, bog‘cha
hovlisining bir burchagida og‘ir-og‘ir odimlab aylanib yurardi. Mitti
yurakchalarida izhor qilib bo‘lmaydigan dardu alamlar bilan
yashayotgan bolalar u bilan ruhan suhbat qurishardi.
Beg‘am, shu holatida ham hatto bemorga yordam berishni uddalagan,
bir kun hovlida yugurib yurib, yerga yiqilib tushganidan tizzalarini
shilib olgan kichkintoyni turg‘azib qo‘ygan, to o‘zini o‘nglab
Do'stlaringiz bilan baham: |
