Hayot faoliyati

Zanjirsimon o ‘z -o‘zidan alangalanish. Tabiatda shunday aralashmalar uchraydiki, ularning haroratini oshirmagan holda ki­ myoviy jarayonlar ro‘y berishi va bu jarayonlar o‘z-o‘zidan tezla-shishi (albatta uncha ko‘p boMmagan birlamchi issiqlik hisobiga) va

308

o‘z-o‘zidan alangalanish hodisasini vujudga keltirishi mumkin.
Bunday hodisalarni zanjirli kimyoviy jarayonlar deb yuritiladi.

Bu hodisaga asosiy sabab—aralashma holidagi yonuvchi mod-dalarda, ma’lum sharoit taqozosi bilan, harorat o‘zgarmagan holda, bir yoki bir necha markazda moddaning aktiv atomlari hosil bo'ladi va bu atomlar modda tarkibidagi molekulalar bilan aktiv reaksiyaga kirishadi, buning natijasida yonuvchi modda molekulalari parcha-lanadi hamda parchalangan molekulalar yangi aktiv markazlar hosil qiladi.

Agar zanjirsimon reaksiyaning markazi bitta bo‘lsa, unda zanjir reaksiyasi sust kechadi. Bu tarmoqlanmagan zanjir reaksiyasi deb ataladi. Agar markaz bir necha bo‘lsa, bunda reaksiya keskin ku-chayadi, o‘z-o‘zidan alangalanish jarayoniga olib keluvchi bu reak­ siya tarmoqlangan zanjir reaksiyasi deb yuritiladi.
Buni xlor bilan vodorod molekulalarining o‘zaro birikishi mi-solida tushuntirish munikin. Xlor molekulalari yorug‘lik ta’sirida CI2 —>2C1 Atom holidagi xlor vodorod bilan yengil birikadi H 2 + 2 C1= 2 HC1+H Atom holidagi vodorod CI2 , ni yana pracha-
laydi H+Cl2 =HCl+Cl. Bularni o‘zaro qo‘shsak C1+H2 +C12 =C1+2HC1 hosil bo‘ladi

Bundan ko‘rinib turibdiki, zanjirsimon reaksiya markazlari tu-gamaydi va davom etaveradi. Zanjirsimon reaksiyaning o‘z-o‘zidan alangalanishga olib keluvchi xususiyati harorat ko‘tarilganda tezlashadi.