Harbiy-texnik instituti konstitutsiyaviy huquq

2-§. Jamoat birlashmalari tizimi 
Jamoat birlashmalari faoliyat maqsadlari tasnifiga ko’ra turli xil 
bo’lishi mumkin. Jamoat birlashmalarining har biri o’z maqsadlariga 
erishish uchun muayyan vazifalarni ilgari suradi va bu orqali fuqarolarning 
o’ziga xos manfaatlarini ifodalaydi. Fuqarolar jamoat birlashmalarining 
ustavlarida belgilangan faoliyat yo’nalishlari va sohalaridan (hayriya, 
ekologiya, yoshlar, madaniyat, ta’lim, ayollar, qariyalar, jismoniy 
madaniyat va sport va h.k.) kelib chiqib manfaatlar mushtarakligi asosida 
birlashadilar. 
Jamoat birlashmalari turli mezonlaridan kelib chiqib quyidagicha 
tasniflanadi: 
1) tashkiliy-huquqiy shakliga ko’ra – tashkilotlar, harakatlar, 
jamg’armalar, jamoat muassasalari, o’zini o’zi boshqarish organlari; 
2) a’zolik xususiyatiga ko’ra – qat’iy a’zolik va qat’iy bo’lmagan 
a’zolik; 
3) ustavda belgilangan faoliyat yo’nalishlari sohasidan kelib chiqib – 
hayriya, ekologiya, yoshlar, madaniyat, ta’lim, ayollar, qariyalar, jismoniy 
madaniyat va sport va h.k.; 
4) jamoat birlashmasi faoliyatida siyosiy belgilarning aks etganligiga 
ko’ra –siyosiy; nosiyosiy tashkilotlar; 

---

339 
5) faoliyatining hududiy sohasiga ko’ra – umumrespublika, 
mintaqalararo, mintaqaviy, mahalliy va xalqaro; 
6)a’zolarining soniga ko’ra – ommaviy, individual a’zolik; 
7)tashkilot faoliyatini tashkil etish tuzilishiga ko’ra – markazlashgan 
va nomarkazlashgan; 
8) ijtimoiy-huquqiy maqomiga ko’ra – tegishli organlarida ro’yxatga 
olingan, ro’yxatga olinmagan, noqonuniy (davlat tomonidan taqiqlangan, 
yashirin, mahfiy)
158
. 
Jamoat birlashmalari tizimiga quyidagilar kiradi: 
1)
siyosiy partiyalar; 
2)
ommaviy harakatlar; 
3)
kasaba uyushmalari; 
4)
xotin-qizlar jamiyatlari; 
5)
yoshlar va bolalar tashkilotlari; 
6)
veteranlar va nogironlar tashkilotlari; 
7)
ilmiy-texnikaviy; 
8)
madaniy-ma’rifiy; 
9)
jismoniy tarbiya-sport; 
10)
ko’ngilli jamiyatlar, ijodiy uyushmalar; 
11)
yurtdoshlar uyushmalari; 
12)
assotsiatsiyalar va fuqarolarning boshqa birlashmalari.
159
Jamoat birlashmalari aholining ma’lum qismini o’zida birlashtirgan 
bo’lib, ularning ma’lum bir sohadagi manfaatlarini amalga oshirish uchun 
tashkil etiladi. 
Masalan, Kasaba uyushmalari o’z a’zolarining ijtimoiy, iqtisodiy 
huquq va manfaatlarini ifoda etadilar va himoya qiladilar. 
Siyosiy partiyalar esa turli tabaqa va guruhlarning siyosiy qiziqishini 
ifodalaydi va o’zlarining demokratik yo’l bilan saylab qo’ygan vakillari 
orqali davlat hokimiyatini tuzishda ishtirok etadilar. Boshqa jamoat 
birlashmalari ham o’z nizomlarida belgilangan vazifalarni bajaradilar. 
Demak, jamoat birlashmalarining davlat va jamiyat hayotidagi 
faoliyati yanada ortib boradi. Tijorat maqsadlarini ko’zlaydigan yoki 
boshqa korxonalar va tashkilotlar foyda (daromad) undirib olishiga 
ko’maklashadigan kooperativ, diniy tashkilotlar, hududiy jamoat o’zini 
158
Лысенко
В
.
В
. 
Право
на
объединение
и
виды
общественных
объединений
// 
Конституционное
и
муниципальное
право
. 2001. 
№
3. 
С
. 12. 
159
“
Ўзбекистон
Республикасида
жамоат
бирлашмалари
тўғрисида
»
ги
Ўзбекистон
Республикасининг
қонуни
, 1-
моддаси
. 

---

340 
o’zi boshqarish idoralari va boshqalar jamoat birlashmalari hisoblanmaydi. 
Ularning tuzilishi va faoliyat tartibi boshqa qonunlarda belgilab berilgan.