Харажатларни туркумлаш ва уларнинг ҳисоби

Доимий харажатлар миқдори фаоллик даражаси ўзгарган пайтда ҳам ўзгармай қолаверади, улар нисбатан доимийдир, лекин ишлаб чиқариш даражаси ўзгарганда маҳсулот бирлигига ҳисобланган доимий харажат ҳам ўзгаради: амортизация, ижара харажатлари ва активлар суғуртаси, маъмурий харажатлар бунга мисол бўла олади.

• Доимий харажатлар миқдори фаоллик даражаси ўзгарган пайтда ҳам ўзгармай қолаверади, улар нисбатан доимийдир, лекин ишлаб чиқариш даражаси ўзгарганда маҳсулот бирлигига ҳисобланган доимий харажат ҳам ўзгаради: амортизация, ижара харажатлари ва активлар суғуртаси, маъмурий харажатлар бунга мисол бўла олади.
• Мисол:
• Компания ўз пойабзал фабрикаси учун ер участкасини ижарага олди. Ушбу ижарага олинган ер участкаси учун 15000 ш.б.да ижара ҳақи тўлайди. Ушбу харажат моддаси корхонанинг ишлаб чиқариш хажмига ҳеч қандай таъсир қилмайди.

• Доимий харажатлар:
• а) умумий; б) маҳсулот бирлигига
• а – доимий харажатлар, $
• а – константа

Ярим ўзгарувчан харажатлар – бир вақтнинг ўзида уларда ўзгарувчан ва доимий компонентлар бўлади. Бу харажатларнинг бир қисми ишлаб чиқариш ҳажми ўзгарган тақдирда ўзгаради, бир қисми эса давр давомида ўзгармай қолади, фаолият ҳажмига боғлиқ бўлмайди.

• Ярим ўзгарувчан харажатлар – бир вақтнинг ўзида уларда ўзгарувчан ва доимий компонентлар бўлади. Бу харажатларнинг бир қисми ишлаб чиқариш ҳажми ўзгарган тақдирда ўзгаради, бир қисми эса давр давомида ўзгармай қолади, фаолият ҳажмига боғлиқ бўлмайди.
• Масалан, телефон учун ойлик абонент ҳақи тўловининг суммаси доимийга киради ва ўзгарувчан қисми шаҳарлараро ва халқаро телефон орқали гаплашиш сонига ва вақтига боғлиқ. Ярим ўзгарувчан харажатларни аралаш харажатлар ҳам деб юритишади.

Яримдоимий харажатлар – ишлаб чиқариш ҳажмига боғлиқ бўлади, лекин унга мутаносиб равишда ўзгармайди, улар босқичма-босқич кўпаяди, яъни ишлаб чиқариш ҳажмининг маълум даражасигача доимий бўлади, шундан сўнг ҳажми ўзгарганда кўпаяди ва яна ишлаб чиқаришнинг маълум даражасигача ўзгармай туради

• Яримдоимий харажатлар – ишлаб чиқариш ҳажмига боғлиқ бўлади, лекин унга мутаносиб равишда ўзгармайди, улар босқичма-босқич кўпаяди, яъни ишлаб чиқариш ҳажмининг маълум даражасигача доимий бўлади, шундан сўнг ҳажми ўзгарганда кўпаяди ва яна ишлаб чиқаришнинг маълум даражасигача ўзгармай туради
• Мисол :
• Компания юк машиналаридан фойдаланиб, маҳсулотларни ташийди. Ҳар бир юк машина 5000 ш.б.га ижарага олинади ва ҳар ойда 50000 жуфт пойабзал ташийди. Ишлаб чиқариш ҳажми 50000 дан ортиқ бўлганда яна бир юк машинасини ижарага олиш зарурати туғилади ва ижара тўлови кўпаяди.