Hamitova Madinabonuning "umumiy fizika"

Nur yutilish spektrlari. Hamma rangli birikmalar yorug’lik nurini yutish xususiyatiga ega. Yorug’lik yutilish molyar koeffitsiyenti va eritmaning optik zichligi rangli eritmadan o'tayotgan yorug’lik to‘lqin uzunligi uchun har xil qiymatga ega bo’ladi. Har xil birikmalarning rangli eritmalarini to’liq tavsiflash uchun ularning yutish spektrlaridan foydalaniladi (yorug’lik yutilish egri chiziqlari).Yutilish spektri bu aniqlanadigan modda yutayotgan yorug’likni to’lqin uzunligiga bog’liqligidir. Spektrlarning ma’lum bir sohasida yutilishning eng kata qiymati modda tabiatini ifodalaydi.
Yutilishning eng katta qiymatidagi to’lqin uzunlikni deb belgilasak shu to’lqin uzunlikdagi yutilish molyar koeffitsiyenti bo’ladi.
Koordinatalar yoki da yutilish spektrlarini chizish uchun har xil to’lqin uzunlikda bir nechta eritmaning optik zichligi yoki yorug’lik yutilishining molyar koeffitsiyenti o’lchanadi va olingan ma’lumotlar asosida grafik chiziladi.
Eritmalarni ko'zga ko‘rinadigan ( = 400—760 nm) va ultrabinafsha rangli ( = 185 —400 nm) spektrlar sohasida nur yutishi spektrofotometrlar yordamida o’lchanadi.
Rangli eritmalar konsentratsiyalarini aniqlash usullari. Fotokalorimetrik tahlillarda eritmadagi modda konsentratsiyasini, asosan, to‘rt xil usulda aniqlash mumkin.
1.Tenglashtirish usuli. Bu usulda tekshirilayotgan eritmadan alikvod qism olib, undan rangli eritma tayyorlaymiz va uning optic zichligini o’lchaymiz. So‘ngra konsentratsiyasi aniq boigan 4— 3 xil standart rangli eritma tayyorlab, bir xil qalinlik qatlamida ularning optik zichligi (D) ni o’lchaymiz. Tekshirilayotgan (D) va standart eritmalar (D) optik zichliklarini solishtirish natijasida aniqlanadigan moddaning noma’lum konsentratsiyasini quyidagi formula yordamida hisoblaymiz.

2. Jadvallangan grafik usul.Bu usulda Ber qonuniga bo‘ysunadigan konsentratsiyada bir nechta standart rangli eritma tayyorlanadi va ularning optik zichligi o’lchanadi. Olingan ma’lumotlar asosida ordinate o’qiga optik zichlik, abssissa o‘qiga esa eritma konsentratsiyasining qiymatini qo'yib, grafik chizamiz. Chizilgan grafik (5-rasm) jadvallangan grafik deyiladi. So‘ngra, tekshirilayotgan noma’lum konsentratsiyali eritmaning optik zichligi (D) ni o’lchab, chizilgan grafik yordamida uning konsentratsiya ( ) qiymati topiladi.
3.