Halqaro munosabatlarning metod ologik aspektlari

Klassik eksperiment dasturi 
Guruh 
Vaqt oni 
1 
Vaqt oni 
2 
Vaqt oni 
3 
Natija  
formulasi 
Eksperi-
mental  
Dastlabki 
test 
Stimul  
Na’zorat 
test 
Natija  (eksperi-
mental  o‘zgaruv-
chan  uchun)  = 
(nazorat  testi  e  - 
dastlabki  test  e) 
–  (nazorat  testi  n 
-dastlabki test n), 
bunda  e  –  ekspe-
rimental guruh, n 
- nazorat guruhi 
Na’zorat 
guruhi 
Dastlabki 
test 
-  
Na’zorat 
test 
Boshqa  ko‘plab  dasturlar  klassik  eksperimentning  mantiqiy  tuzil-
masiga  asoslangan,  ammo  ularda  olimlar  uchun  maxsus  ravishda 
oldindan belgilangan modifikatsiya bor. Yanada batafsil ishlab chiqilgan 
dasturlarga bo‘lgan ehtiyoj ma’lum darajada quyidagicha izohlanadi: 1) 
ko‘pincha  ularning  tadqiqot  obyekti  tadqiqot  jarayoniga  ta’sir  qiladi 
(masalan,  inson  kuzatilayotganini  bilsa,  uning  xulq-  atvori  o‘zgarishi 
mumkin);  2)  ularning  tadqiqot  obyekti  turgun  emas,  doimo  o‘zgarib 
turadi  (masalan,  insonlarni  baholash  vaziyatga  bog‘liq  ravishda 
o‘zgaradi).  Bu  omillarni  hisobga  olish  P.L.Solomon  tomonidan  ishlab 
chiqilgan ikki eksperimental dastur misolida kuzatish mumkin. 
 
Jadval 5.2