Halqaro munosabatlarning metod ologik aspektlari

Eksperimental 
tadqiqotlar
 ushbu stimul, voqea yoki boshqa o‘zgaruvchan va kuza-
tilayotgan  harakat  o‘rtasidagi  bog‘liqlik  alohida  o‘rganiladigan  tad-
qiqotlardir.  Eksperiment  bir  o‘zgaruvchan  ahamiyatining  o‘zgarishi 
boshqa  o‘zgaruvchan  ahamiyatining  o‘zgarishiga  olib  keladi,  degan 
farazlarga  asoslanadi  (masalan,  haroratning  o‘zgarishi  yog‘ning 
yopishqoqligi  darajasi  o‘zgarishiga  olib  keladi).  Eksperiment  tobe 
o‘zgaruvchanni, mustaqil o‘zgaruvchanni namoyon qiluvchi obyekt-
larni  beradi.  Har  qanday  kuzatilayotgan  tobe  o‘zgaruvchanning 
o‘zgarishi  mustaqil  o‘zgaruvchanning  o‘zgarishi  natijasi  degan  aniq 
ishonchni beruvchi sharoitlarda hisoblanadi. 
Tadqiqotning  elementar 
eksperimental  dasturi
  quyidagilarni  talab 
qiladi: mustaqil o‘zgaruvchan yoki 
stimul
 ta’siriga beriladigan shaxslar-
dan  iborat 
eksperimental  guruh
  va  eksperimental  guruhga  barcha 
mavjud  aspektlarda  o‘xshash,  ammo  stimul  ta’siriga  berilmaydigan 
shaxslarning  nazorat  guruhi
.  Tobe  o‘zgaruvchanlik  ahamiyati  har  bir 
guruhda stimul ta’siri boshlanishigacha o‘lchanadi, bu ish 
dastlabki test 

---

 
 
50 
(pretest)
  deb  nomlanuvchi  jarayon  orqali  va  keyin  yana  bir  marta  ek-
sperimental guruh stimul ta’siriga 
nazorat testini olish (postest)
 jarayon-
ida  o‘lchanadi.  Stimul  (mustaqil  o‘zgaruvchan)  ta’siri  to‘g‘risidagi 
xulosa  har  bir  guruhning  dastlabki  va  nazorat  testlarining  qiyosiy 
bahosiga asoslanadi. Dastlabki test va nazorat testi o‘rtasidagi mazmun-
ning farqi qancha katta bo‘lsa, mustaqil o‘zgaruvchanning ta’siri shun-
chalik  katta  bo‘ladi.  Quyidagi  jadvalda  tadqiqotning  eksperimental 
dasturi  mantiqiy  tuzilishi  ifodalangan.  Ushbu  tadqiqot  dasturining 
ahamiyati shundan iboratki, u ikki valid kauzal xulosalarga - qiyoslash 
va boshqarishga erishishga imkon beradi. 
Jadval 5.1