Халкаро шартномалар хукуки

5.5. Shartnoma matnining autentligini belgilash 
 
Matnning  autentliligi  (haqiqiyligini,  muvofiqliligini,  ishonchligini 
tekshirish) 
matnning 
ishonchliligi, 
to’g’riligini  aniqlash,  matnni 
ishonchligi,  asliga  muvofiq  deb  topish  jarayoni  –  matn  to’g’ri,  yakuniy 
holatdaligi  va  o’zgartirilmaganligi  e’tirof  etish  yordamida  amalga 
oshiriladi.  Bu  jarayon  o’z  ichiga  matnning  to’g’ri  ekanligini  tasdiqlovchi 
ma’lum bir harakatlarni o’z ichiga oladi. 
Agar 
matnning 
autentifikatsiyasidan 
so’ng, 
muzokaralar 
o’tkazayotgan  tomonlar  yoki  shartnomani  imzolovchilar  matnda  xatolik 
bor  deb  topishsa,  u  holda  matnni  mos  keluvchi  hujjatlar  yoki  tuzatish 
kiritilgan  hujjatlarni  almashtirish  yo’li  bilan,  avvalgi  hato  deb  topilgan 
matnni homaki nusxa sifatida qabul qilib, to’g’rilash mumkin. Va nihoyat, 
butun bir shartnoma matni boshdan, yangidan tuzilib avvalgisi qay tartibda 
qabul  qilingan  bo’lsa  xuddi  shu  tartibda  yana  qabul  qilinadi.  Agar 

---

89 
 
shartnoma  depozitariyga  berilgan  bo’lsa,  oxirgi  kiritilgan  tuzatish  haqida 
barcha  imzolovchi  va  kelishayotgan  tomonlarni  xabardor  qiladi.  Agar 
belgilangan  vaqt  ichida  tomonlar  o’z  raddiyalarini  berishmasa,  u  holda 
depozitariy  tuzatish  kiritilgan  bayonnomani  tarqatadi.  Shunday  amaliyot 
BMT Kotibiyatida mavjud. 
Oldingi  paytda  autentifikatsiya  shartnomalar  tuzishning  alohida 
bosqichi  sifatida  kam  ahamiyatga  ega  bo’lardi.  Odatda  autentifikatsiya 
qilish  usuli  matnni  imzolash  edi.  Shu  bilan  birga  imzolash  shartnomani 
ratifikatsiya yoki boshqa yo’l bilan so’nggi, yakuniy qabul qilish yo’lidagi 
ilk  qadam  sifatida  boshqa  bir  vazifani  ham  bajaradi.  Bundan  tashqari, 
imzolash  shartnoma  majburiyatlariga  rozilik  bildirish  akti  ham  bo’lishi 
mumkin. 
Ayni  paytda  matnning  autentligini  aniqlashning  turli  shakllari 
vujudga keldi: 
- shartnoma  matnining  diplomatik  konferensiyaning  yakunlovchi 
aktiga kiritilishi bilan; 
- xalqaro  tashkilotlar  doirasida  qabul  qilingan  hujjatlar  esa  ushbu 
xalqaro tashkilotlar mansabdor shaxslari tomonidan imzolanganidan so’ng; 
- matn rezolyutsiyaga kiritilishi bilan. 
Masalan,  Xalqaro  mehnat  tashkiloti  Ustavining  19-moddasiga  ko’ra, 
XMTning  konferensiyasi  orqali  qabul  qilingan  konvensiya  konferensiya  raisi  yoki 
XMT  Bosh  direktori  tomonidan  imzolanadi.  U  davlatlar  tomonidan  imzolanmaydi. 
Davlatlar  o’zlariga  shartnoma  bo’yicha  majburiyatlarni  ratifikatsiya  qilish  orqali 
zimmalariga  oladilar.  Bu  turdagi  amaliyot  shartnomani  tuzishda  autentlikni 
ta’minlashni  alohida  jarayon  sifatida  tashkil  etishni  taqozo  etdi.  Bundan  tashqari, 
matn  bir  tilda  qabul  qilinishi,  shu  bilan  birga,  ikki  va  undan  ortiq  tillarda 
autentifikatsiya  qilinishi mumkin. 
Autentifikatsiya  jarayoni  masalasi  muzokara  ishrokchilarining 
kelishuvi  bilan  hal  etiladi.  Agar  ishtirokchilar  o’zlari  bu  masalani  hal 
etishmasa  bu  holat  uchun  Vena  Konvensiyasi  mos  keluvchi  qoidani 
o’rnatgan.  Vena  Konvensiyasiga  asosan  shartnoma  matni  to’g’ri  va 
yakuniy hisoblanadi agar: 
 a) matnda ko’zda tutilgan jarayonning qabul qilinishi natijasida yoki 
ishtirokchilarning o’zaro kelishuvi bilan tuzilgan bo’lsa;  
b)  agar  bunday  jarayon  mavjud  bo’lmasa  u  holda  imzolash  yo’li 
bilan,  ad  referendum  imzolash  yoki  shartnoma  matni  ishtirokchilari 
vakillarining  rasmiy  ko’zdan  kechirib  chiqishi  bilan,  ushbu  matnni  o’z 
ichiga olgan konferensiyaning yakuniy akti bilan o’zaro keshilsa. 

---