Халцаро бобур фонди

ТЎҚҚИЗ ЮЗ ЕТТИНЧИ (1501-1502) ЙИЛ ВОҚЕАЛАРИ
Қ ам ал м уддати у з о қ қ а ч ў зи л д и . Ҳеч 
тар аф д ан з а х и р а ва о зиқ к ел м ад и . Ҳеч 
бир ердан к ў м а к ва м адад ҳам бўлмади. 
Л атикар ва х а л қ ноумид бўлиб, битта- 
дан, и к к и т а д а н қў р го н н и таш л а б қо ч а 
б о ш л а д и . Ш а й б о қ х о н қ ў р ғ о н э л и н и н г
о ж и з л и г и н и англаб, келиб Ғори ош иқон 
мавяесига туш ди. Мен ҳам Ш айбоқхон- 
ни нг рўпар асига — К ўйи Поёнда М ал и к
М у ҳ ам м ад м и р з о н и н г у й л а р и г а к е л д и м . 
У ш б у к у н л а р д а Ж а ҳ о н г и р м и р з о н и н г
ё в л а ш и ш и г а ва С а м а р қ а н д д а н ч и қ и -
ш и м и з г а с а б а б ч и б ў л г а н У зу н Ҳ а с а н
Х о ж а Ҳ у сайн ўғли (бурун буни қ а й д эт- 
ган эд и к: қ а н ч а д а н -қ а н ч а ф и тн аю бузғ- 
у н ч и л и к л а р қ и л г а н к и ш и ) ўн-ўн беш 
н а в к а р и б и л ан к ел и б қ ў р ғо н га к и р д и . 
Б у к и р и ш и ан ч а м ардона к и р и ш эди.
Л а ш к а р ва ш а ҳ а р х а л қ и г а етишмов- 
ч и л и к ва т а н қ и с л и к к ў п р о қ бўлди. Я қ и н
ва м ўътабар к и ш и л а р ў з л а р и н и қўрғон 
д е в о р и д а н т а ш л а б қ о ч а б о ш л а д и л а р .
С ин аш та б ек лардан Вайс Ш ай х ва Вайс 
Л о г а р и й ҳам қочиб қ о л д и л а р . Атроф- 
т е в а р а к д а н у м и д и м и з м у т л а қ о у зи л д и . 
Ҳеч тараф дан умид йў қ эди. Озиқ-овқат 
ва з ах и р а кам эди. Бори ҳам тугади. Ҳеч 
ердан о зиқ ва з ах и р а кел м ад и.
Ана ш у н д ай пайтда Ш айбоқхон сулҳ 
сўзини орага солди. А гар бирор тараф- 
д а н у м и д и м и з б ў л г а н и д а ё з а х и р а м и з
қ о л ган и д а, сулҳ сўзи га қ у л о қ соларми- 
ди к. Зарурат бўлди, наридан-бери сулҳ 
тузиб, вақт я р и м кеч ага я қ и н л а ш га н и - 
да Ш а й х з о д а д а р в о з а с и д а н ч и қ и л д и .
В о л и д а м х о н и м н и ол иб ч и қ д и м . Я н а
и к к и хотин к и ш и ч и қ д и : бири —Б и ч к а
Х алиф а, и к к и н ч и с и —М ингли к кўкалд ош
эди. М енинг эгачим Хонзодябегим ушбу 
ч и қ и ш д а Ш ай б о қх о н н и н г қ ў л и га туш ди. 
Сўғднинг у л у ғ ш о ҳ а р и қ л а р и д а қоронғи 
к ечада уриниб, йўл йўқотиб, юз т а ш в и ш
б и л а н т о н г о т г а н д а Х о ж а Д и й д о р д а н
ўтиб, чош гоҳда Қорбуг теп а л и ги га тир-
м а ш д и к . Қорбуғ т е п а л и г и н и н г шимоли- 
дан Х удак к ен т и н и н г этаги билан Илон- 
ў тин и тусмоллаб ж ў н а д и к . Й ўлда кетиш - 
да Қ ан б ар А л и ва Қ о си м бек б ил ан от 
ч о п ти р д и к. М енинг отим ўтди. У ларнин г 
оти о р қ а д а қ о л г а н и н и к ў р и ш х а ё л и д а
қ ай р и л и б қ ар ад и м . А й и л бўшаб қолган 
экан , эгар ай лан и б кетди. Б о ш и м билан 
ерга й и қ и л д и м . Гарчи ў ш а заҳоти урним- 
дан туриб отга м иниб олган бўлсам-да, 
эс и м о қ ш о м г а ч а а с л и г а к е л м а д и . Б у
ол ам д а ўтган во қеа л а р туш ва хаёл д ек 
к у з и м ва к ў н г л и м г а к ў р и н ар , ке ч а р эди.
К еч қурун аср намози чоги Илонўти- 
да тутпиб, от сўйиб этини кабоб қ и л д и к . 
О тларни бироз тиндириб сўнг й ў л га туш- 
д и к . Тонг отм асидан Х а л и л и я қиш лоғи- 
га етиб т ў х т а д и к . Х а л и л и я д а н Д и з а к к а
к е л и н д и . У ф у р с а т д а Д и з а к д а Ҳ о ф и з
М у ҳ а м м а д б е к д ў л д о й н и н г ў ғ л и Т о ҳ и р
дўлдой қўрғонбеги эди. Семиз гў ш тлар
ва нон арзон, ч у ч у к қовун ва я х ш и узум- 
л а р ф аровон. У ндай м а ш а қ қ а т д а н бун- 
дай ар зо н ч и л и к ва ундай ф ал о к а т л а р д а н
бундай о м о н л и к к а к ел д и к .