Халцаро бобур фонди

БОБУРНОМЛ
х о н г а т ў н к и й д и р и б , М у ҳ а м м а д А л и
ж ан г-ж ан гга к ў м ак ч и л ар тайинлаб, рух- 
сат берилди. Ўша куни кеч қур у н Х ожа 
М уҳаммад А ли ни нг чодирида чогир маж- 
лиси булди. Эрта билан у ердан жўнаб, 
Х айбар д о во ни д ан ош иб, довон тубига 
ж о й л аш д и к . Х изрхай л элати куп ножо- 
из и ш л ар кўрсатди. Қ ўш ин ўтаётганида 
ортда қолган, қиргоқца тўхтаган аскар- 
ларга ў қ л ар отиб, отларини ўғирлаб ке- 
тардилар. У ларнинг адабини бериб, қуло- 
ғини бураб қ ў й и ш к е р а к к а ўхш аб қолди. 
Ш у ўй б и л а н д о во н т у б и д а н с а ҳ а р д а
жўнаб, Деҳи Ғуломонда ту ш л ан д и к . Пе- 
ш и н н а м о зи п а й т и о т л а р г а ем бериб, 
йўлга т у ш д и к .
К обулдаги х и з р х а й л э л ат и н и қ ў л га 
олиб, м о л -м у лки н и ҳисоблаб ч и қ и б , бу 
ҳ ақ д а бирор к и ш и д а н хабар ж ў н а ти ш и - 
ни т ай и н л аб М уҳам м ад Ҳ усайн қўрчи- 
ни Кобулга ш о ш и л и н ч ж ў н а т д и к . Я на 
Б а д а х ш о н д а н ҳар қ а н д а й хабар бўлса, 
у л ар ни батафсил ш ар ҳ л аб битиб, бирор 
к и ш и д а н з у д л и к билан ю бориш ини ҳам 
т а й и н л а д и к .
Ў ш а к е ч а и к к и н ч и п о с г а ч а ю риб, 
Султонпурдан бир озгина ўтиб тў х т ад и к , 
бир л а ҳ з а у х л аб , я н а о т л а н д и к . Хизр- 
х а й л қ а в м и Б и ҳ а р ва М а с х и г и р о м д а н
Қора д арёгача бўлган ҳудудларда жой- 
л а ш г а н э кан . Тонг отай деб қ о л ган и д а 
келиб ҳ у ж у м б ош лади к. К ў п г и н а моли 
ва б о л а-ча қал ар и аск а р л а р қ ў л и г а туш- 
ди. Одаделарининг озгинаси т о қ қ а яқин- 
л аш г ан д а, т о қ қ а қараб қочиб қ утулди .
Эртаси Қ илогуга келиб ту ш и л д и . Ш у 
юртда қир ғ ову л у ш л а д и к . Ортда қолган 
уруқ ҳам ў ш а к у н и ш у қ ў н и м ж о й д а эка- 
ни м изд а келиб қ ў ш и л д и . В азирий афғон 
ҳ ар доим я х ш и мол бермасди. Б у сафар 
си ёсатим издан к ей и н уч юзта цўй тор- 
т и қ қ и л д и .
Б ар м о ғи м ч и қ қ а н л и г и боис ҳеч нима 
ё з м а ё т г а н эд им , уш б у ю ртда я к ш а н б а
к у н и — о й н и н г ўн т ў р т и д а озр о қ бир 
нарса ёздим.
Э ртаси тонгд а х и р и л ж и ш а м у х а й л
б о ш ли қ аф ғо н л ар н и н г у л у ғл ар и келди- 
лар. Д и л а з о к н и н г к ат т а л а р и одам лари- 
нинг гуноҳларидан к еч и ш и м и зн и ўтиниб 
сурадилар. Гуноҳларидан ўтиб, асирлар- 
ни озод қ и л д и м . Т ортиқ к и л г а н молла- 
ри тўрт м ин г қўй эк а н л и ги н и ан и қ л аб , 
у л у ғл ар и га тў нл ар к и й д и р и б , со л и қ ун- 
д и р у в ч и л ар н и тай и н л аб , ж ў н а тд и м .
Б у и ш л а р н и тартибга солгач, о йнинг 
ўн сакки зин чи сид а, пайш анба куни йўлга 
туш иб, Б и ҳ а р ва М асхигиромда тўхтаб, 
эртасига Боғи Вафога келдим . Боги Ва- 
фода энг я х ш и м аҳ ал л ар эди. Ҳовли май- 
дони буткул себаргаэор, анор дарахтла- 
ри сап-сариқ — х уш р анг хазон булибди. 
А норлар дар ах тл ар д а қ и п -қ и з и л , норунж
дарах тл ар и я м - я п ш л бўлиб я ш н аб турар- 
ди. Д а р а х т л а р д а г и н о р у н ж л а р н и н г са- 
ноги йўқ, бироқ ҳ ал и охиригача сарғай- 
ган эмасди. Анорлари гарчи бизнинг ўлка- 
л а р д а г и я х ш и а н о р л а р д е к б у л м аса-д а, 
я х ш и эди. Боғи Вафода ш у сафар вақти- 
м изни ҳар гал ги д а н
чоғроқ ў т к а з д и к . 
Ш у боғда ў т к а з г а н у ч -тў р т к у н и ч и д а 
бутун аск а р л а р тўйиб анор едилар.
Душ анба куни боғдан қ ў з ға л д и к . Мен 
у ерда биринчи п а ҳ а р га ч а қолиб , баъзи- 
л ар га но р у н ж т ар қ а т д и м . Б а ъ з и беклар- 
га бир туп н о р у н ж , б аъ зи б е к л а р н и н г
и к к и т а с и г а бир но ру н ж т у пи даги мева- 
л а р н и и н ъ о м э т д и к . Қ и ш д а Л а м ғ о н г а
сайр қ и л и ш н и я т и м и з бор эди. Ҳовуз- 
н и н г а т р о ф и д а г и й и г и р м а г а я қ и н но- 
р у н ж д а р а х т и н и э ҳ т и ё т қ и л и б с а қ л а б
к ў й и ш л а р и н и буюрдим.
Ш у ку н и Г а н д ам ак д а тўхтаб, эртаси 
тонгда Ж и г д а л и к к а етиб к е л д и к . Шом 
н а м о з и г а я қ и н ш ар о б з и ё ф а т и б ў л д и , 
а н чаги н а хос а м ал д о р л ар и м қ ат н а ш а ёт- 
г а н э д и . З и ё ф а т о х и р л а б қ о л г а н и д а
Қ о си м бекнин г ж и я н и Гадойи М уҳам м ад 
м а с т л и к д а н ан ч а ға л в а к ў т а р д и . Маст 
бўлиб мен суян ган ё с т и қ қ а суяниб қол- 
ди. Гадойи тағо йи уни м а ж л и с д а н кўта- 
риб олиб ч и қ и б кетди.
Эрта саҳ ар да у қ ў н и м ж о й д а н ж ў н аб
к е т д и к . Қ ў р у қ с о й ё н и д а г и Б о р и к о б
бўйлаб ю қорига қараб сай р қ и л и б бор- 
дим. Б и р неча т е р а к д а р а х т л а р и ж у д а
з ў р х а з о н б ў л и б д и . Ў ш а ер д а т ў х т а б , 
й и л қ и р о н ош и н и (вабо, ў лат й и л л а р и д а
қ и л и н а д и г а н худойи ош и) т о р т ти р д и к . 
Хазон боис бўлди, шароб и ч д и к . Й ўлдан 
қ ў й к ел т и р и б , кабоб қ и л и ш л а р и н и бу- 
ю р д и м . Б а л у т (э м а н ) ш о х л а р и д а н ўт 
ёқ и б, то м о ш а қ и л и б ў т и р д и к . М ени нг 
к е л аёт га н и м н и эш и тган Мулло Абдума- 
л и к девона бу хабарн и К обулга етк ази - 
ш и н и ёлвориб сўради. Кобулга Мулло Аб- 
д у м а л и к н и ж ў н а т д и к . Ҳ а с а н н а б и р а
М ирзохон ҳ у зу р и д ан м ени нг ёр д ам и м г а 
кўз тутиб к е л г а н э к ан . Б у ер га к ел и б
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

БОБУРНОМА
186
ил т и ф о т к ў р сатд и . Кун қ и ё м д а н ошгу- 
н и ч а ш у ерда и ч и л д и . Сўнгра йулга от- 
л а н и л д и . М а ж л и с а ҳ л и о б д о н м а с т
б улганди. С аййид Қосим ш у қ ад ар маст 
бўлган эдики, и к к и навкари куп таш виш - 
л ар б илан от устига солиб л а ш к а р г о ҳ г а
олиб б о р д и л ар . Дуст М у ҳ ам м ад Б о қ и р
ш у нд ай маст бўлган эд ики , А мин Муҳам- 
мад тархон ва М астий ч у ҳ р а бош чили- 
г и д а ги л ар ҳар қ а н ч а у р и н сал ар ҳам уни 
о тга м и н д и р о л м а с д и л а р . Б о ш и д а н сув 
қ ў й с а л а р ҳ а м ф о й д а с и б ў л м а с д и . Ш у 
п а й т бир тўда афғон пайдо бўлади. Амин 
М у ҳ а м м а д т а р х о н
ш а р о б д а н к а й ф и
ош иб Дўст М у ҳам м ад н и ш у н д ай аҳвол- 
да д у ш м а н г а қолдириб кетган д ан кўра, 
бо ш и н и кесиб олиб к е т г а н и м и з я х ш и , 
деган х аёл га боради. Уни юз м а ш а қ қ а т
билан от устида олиб к ел ад и л ар .
Я р и м к е ч а д а Кобулга етиб к е л д и к . 
Э р та л а б м а ҳ к а м а г а К о ш ғ а р г а С у л то н
С аидхон қ о ш и г а э л ч и л и к к а ю борилган 
Қ у л иб ек келиб, и лтиф от курсатд и. Беш- 
к а м ирзой и и т ар ч и н и Қ у л и б е к к а қў ш иб
э л ч и л и к к а ю борган эд и к , у е р л а р н и н г
м ато л ар ид ан бир л ах т ак совға келтирди.
З у л қ а ъ д а
о й и н и н г а в в а л и д а , чор- 
ш ан б а к у н и Қ о б и л н и н г қ а б р и б о ш и га 
ёлгиэ ў зим бориб, сабуҳий қ и л д и м . Ке- 
йин м аж л и с аҳ л и б ири н-к етин кел д ил ар . 
Кун ёй и л а б о ш лаганд а Боги Б и н а ф ш а га 
бориб, ҳовуз бўйида ич ил д и. Туш га я қ и н
у хлаб, п еш и н намози чоғи я н а ичилди. 
Мана ш у п еш и н намози пай ти д аги суҳ- 
батда а в в а л г и с у ҳ б ат л ар д а си ра ш ароб 
б ер и л м ага н л ар — Т а н г р и қ у л и б е к билан 
М аҳд ий га шароб бердим. Хуфтон намо- 
зи п а й т и ҳ ам м о м га кел д и м . У ша кеча 
ҳ ам м о м д а эдим.
П а й ш а н б а к у н и Я ҳё Н уҳ он и й бошчи- 
л и г и д а г и Ҳ и н д у с т о н с а в д о г а р л а р и г а
тў н л а р инъом этиб, рухсат берилди.
О й н и н г т ў р т и н ч и с и д а , ш ан б а к у н и
К о ш г а р д а н к е л г а н Б е ш к а м и р з о г а тўн 
к и й д и р и б , со вгалар бериб, к е т и ш и учун 
р у х сат берилди.
Я к ш а н б а к у н и д а р в о з а н и н г ю қ ор и
тар аф и д а ж о й л а ш г а н к и ч и к суратхона- 
да суҳбат бўлди. Торгина ҳ у ж р а бўлган- 
лиги боис м аж л и с аҳ л и ўн олти к и ш и эди.
Д уш ан ба к у н и И сталиф га хазон сай- 
рига борилди. Ш у куни м аъж ун еган эдик.
Ўша кеча қаттиқ ёмғир ёғди. Мен билан 
б и р г а к е л г а н б е к л а р ва хос а м ал д о р - 
л арим нинг кўпчилиги менинг Боги Калон 
ичида тикилган чодиримга кирдилар. Эр- 
тасига ш у богда чогир м аж л и с и бўлди. 
Кечгача ичилди. Эртаси тонгда сабуҳий 
қил д ик . Маст бўлиб ухлаб қолиб, пешин 
намози пайти Исталифдан жўнаб кетиб, 
йулда м аъж ун едик. Аср намозига яқин 
Беҳзодийга етиб келдик. Хазон жуда кўп 
туш ганди. Хазон сайри чоғида шаробга 
майли бўлган ҳамроҳлар, м аъ ж ун ейил- 
ганига қарам ай, шароб суҳбати қи л и ш га 
тезладилар. Тўкилган хазонлар ш у қадар 
гўзал эдики, сарғайган дарахтлар остига 
ўтириб шароб ичдик.
Хуфтон намози пайтигача ўш а ернинг 
ўзида хурсандчилик қил д ик. Х алиф анинг 
х изм атчиси Мулло М аҳмуд к ел д и . Уни 
ҳам зиёф атга ч о р лади к . Абдулло қ ат т и қ
маст эди, Х ал и ф а ҳ а қ и д а сўз кетганда, 
М улло М аҳм уднин г ш у ерда экан лиги- 
дан гофил ҳолда, мана бу мисрани ўқиди: