Халцаро бобур фонди

БОБУРНОМЛ
177
л а ш д а ҳам Дўстбекнинг 
одами ҳаммадан
бурун етиб бориб, қўрғон девори устига 
ч и қ д и . П а р о л а д а ҳ ам Д ў с т б е к б ориб, 
Ҳ аат и й га ш и к а с т етказиб, уни қочирди. 
Дўстбек вафотидан сўнг ви ло ятини ука- 
си М ирим Носирга иноят қилдим .
Раби ул-охир ойи н и н г с ак ки зи н ч и си - 
да, ж у м а к у н и қу р ғо н дан Ч о р б о қ қ а чиқ- 
дик.
О й н и н г ў н и к к и н ч и с и д а , с е ш а н б а
к у н и С ултон Ҳ у с а й н м и р з о н и н г к а т т а
қ и з и М уҳам м ад Султон м и р зо н и н г она- 
си С ултоним бегим бу т ўполонлард а Хо- 
раэмда тўхтаганди, Йилибарс Султоннинг 
укаси, Эсонқули Султон Султонимбегим- 
нинг қ и з и н и олганди, Кобулга келдилар. 
У ларнин г я ш а ш л а р и учун Боги Хилват- 
ни т ай и н л ад и к . Ўша боққа ж о й л аш ган - 
л аридан сўнг мен бориб кўрдим . Менга 
к а т т а о п а м д е к б ўлгани боис т а ъ з и м ва 
эҳтиром к ў р с а т и ш учун эги лд и м , у л ар
ҳ а м э г и л д и л а р , б и р - б и р и м и з г а қ а р а б
юриб бориб, к ў р и ш д и к . К ей и н ч ал и к ҳар 
доим ш у қоидага риоя этиларди.
О йнинг еттин чи сид а, я к ш а н б а ку н и
Бобо Ш ай х к ў р н а м а к н и , ан ча вақт банд- 
да у ш лаб ў т и р ган э д и к , г у н о ҳ и н и аф в 
қи л и б , б ан д и ли к д ан бўшатиб, сарпо инъ- 
ом этилди.
Ойнинг ун тў қ қ и зи н ч и си д а , сешанба 
куни туш га я қ и н Х ож а Сеёрон томонга 
отландик. Ш у куни рўза эдим, Юнус Али 
ва ён и д а г и л а р т а а ж ж у б л а н и б : сеш анба 
куни, сайр ва рўза — бу ж уда ғалати, де- 
дилар. Б еҳзодийга бориб ўш а ер қозиси- 
нинг уйига т у ш д и к . К ечқурун к и ч и к зиё- 
фатга тай ё р гар л и к кў р а бош ладик. Қози: 
„М енинг у й и м д а бундай и ш л а р бўлган 
эмас, аммо подшоҳ ҳ о к и м д у р л ар “ , деди. 
Гарчи аиёфат учун ҳам м а нарса муҳайё 
қ и л и н г а н бўлса ҳ ам , қ о з и н и н г к ў н г и л
розилиги учун и ч и ш н и бекор қи л д и к .
Ч о р ш а н б а к у н и Х о ж а С е ё р о н г а
б о р д и к .
О йнинг й и г и р м а биринчиси, пайш ан- 
ба к у н и бог солин ган тоғнинг тум ш уғи- 
га к ат т а д у м ал о қ супа қ у р д и р д и к .
Ж у м а к у н и
к ў п р и к остидан солга 
ў т и р д и к . О вчи л ар н и н г у й л а р и тўғриси- 
га етган и м и зд а, овч ил ар битта данг де-
ган
қ у ш н и ту ти ш ган э к ан , олиб келиш - 
ди. Б ун д ан бурун д ан г н и к ў р га н эмас- 
д ик, аж ой иб к ў р и н и ш д аг и қ у ш д и р , шар- 
ҳи Ҳ индустон ҳайвоноти зи к р и д а кела- 
ди.
О йнинг й и гир м а у ч инч исид а, ш анба 
к у н и д у м ал о қ с у п ан и н г тепа т ар а ф и га
чинор ва тол ни ҳ о л л а р и ар а л а ш қилиб 
эки лд и . П еш ин намози чоғи чоғир суҳ- 
бати бўлди. Эртаси саҳ ар да ду м ал о қ су- 
пада сабуҳий қ и л д и к . Туптдан сўнг от- 
л ан и б , К обулга қ а р а б ж у н а д и к . Х о ж а 
Ҳ асанга келиб, м аст ҳолда бироз ухла- 
д и к . Х о ж а Ҳ асандан йулга туш иб, яр им
к еч аси Ч орб оққа етиб келдик.
Х о ж а Ҳ а с а н д а м аст б ў л и б қ о л г а н
Абдулло йиртиқ тўни билан ўзини сувга 
отди. Отларга минган чоғимиз кеч бўлиб 
қолганди, совқотиб, биз билан кетолма- 
ди. Кечаси Қ утлуғ Х ож ян и н г тиюлида* 
қолиб, эртасига ўтган куни ўзидан кет- 
г а н л и г и учун танб еҳ л ар э ш итиб , тавба 
қил и б келди. Мен унга: „Мунча тез! Бун- 
дай тавба муяссар бўладими, йўқм и ? Дар- 
ҳол, ф ақ а т менинг аи ёф атим дан бош қа 
ерда ичм айм ан, деб тавба қ и л “ , дедим. У 
қабул қилди. Бир неча ой бу қоидага риоя 
қилиб юрди, аммо к ей и н сўзида турол- 
м ади.
О й н и н г й и г и р м а б е ш и н ч и с и д а , ду- 
ш анб а к у н и Б ҳ и р а ва ўш а ви л о я т л а р га 
т и н ч л и к ў р н а ти ш ум иди б илан қ ў й г ан
о д ам им и з — Ҳ индубек к елди. Б ҳ и р а л и к - 
лар сулҳ ва т и н ч л и к ҳ ақ и д а ги сўзларга 
қ у л о қ солм ай, б изн инг ай тган л ар и м и з- 
ни кўзга ил м ай , қ у л о қ қ а олмай, биз қай- 
тиб к е т и ш и м и з билан кўплаб афғон ва 
ҳ и н д и с т о н л и к л а р н и й и ги б , Ҳ и н д у б ек - 
н и н г у с т и г а Б ҳ и р а г а ю р и ш қ и л и б д и . 
Е р л и к х а л қ ҳам аф ғонлар тараф и га огиб 
к ети б д и . Ҳ и н д у б ек Б ҳ и р а д а ту ро л м ай , 
Х уш обга к елиб, Д и н к у т в и л о я т и орқа- 
л и Н илобга ўтиб, Кобулга келди. Секту- 
нинг ўгли Дэва Ҳ инду ва я н а бир ҳин- 
дуни Б ҳ и р ад ан асир қ ил и б олиб келган- 
ди. У лар ўз и ш л а р и н и тўлов ш а к л и д а
бир н и м а л а р бериб ҳ а л қ и л д и л а р . Б у 
ҳ и н д у л а р г а о тлар, бош-оёқ к и й и м инъ- 
ом қ и л и б , рухсат берилди.
О й н и н г й и г и р м а т ў қ қ и з и н ч и с и д а ,
ж у м а к у н и баданим да иситм а ҳарорати
* 
Т ию л — х и а м а т ц и л г а н и учун умрбод ф о й д а л а н и ш г а бе р и л га н ж о й . 
23 — Б обурном а
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

178
БОБУРНОМА
з о ҳ и р бўлди. Том ирдан қон олд ирд им . 
Гоҳида ҳар к у ни , гоҳ кун оралаб, ё и кки - 
уч кун ўтиб и ситм алардим . Ҳ ар иситм а 
т у т ган и д а , терга б о тм агун и м ча иситм а 
қ ў й и б ю бормасди. Ўн-ўн и к к и к у н д ан
к е й и н М улло Х о ж а г о ш ар об ни н ар ги с 
б и л а н а р а л а т п т и р и б б е р д и , б и р - и к к и
м ар та ичдим , фойдаси бўлмади.
Ж у м о д у л-аввал ойи н и н г ўн бешин- 
ч и си д а , я к ш а н б а к у н и Х остдан Х о ж а
М у ҳ ам м ад А л и к е л д и . Б и т т а э гар л ан - 
ган от т о р т и қ қ и л и б , сад ақ а учун пул 
ҳ ам олиб к е л д и . Х о ж а М у ҳ ам м ад А ли 
б ил ан бирга М уҳам м ад Ш а р и ф м у н аж - 
ж и м ва Хост м и р з о л а р и ҳам кел и б , мен- 
га х и э м а т қ и л и ш н и я т л а р и н и билдир- 
д и л а р . Э р т а с и , д у ш а н б а к у н и М у л л о
К а б и р К о ш г а р д а н к е л д и . У К о б у л г а
А н д и ж о н в и л о я т и д а н К о ш ғ а р о р қ а л и
ай ланиб келибди.
О йнинг й и г и р м а у ч и н ч и с и д а — ду- 
ш анба к у н и М алик Ш оҳ Мансур юсуф- 
эай ю су ф зай нин г олти-етти улуғ к и ш и - 
лар и билан Саводдан келиб, хизм ати м - 
га к и р и ш л а р и н и б илдирдилар.
Ж у м о д ус-соний о й и н и н г аввал ид а, 
душ анба куни Шоҳ Мансур бошчилиги- 
даги ю суфзай аф ғо н и й н и н г у л у гл ар и г а 
с а р п о л а р к и й д и р и л д и . Ш оҳ М ансу р га 
ш о й и ту н, т у г м а л и совут, я н а б и р и га 
юпқа шойи тўн, я н а олти к и ш и г а ш ойи 
тўнлар кийдириб, рухсат берилди. Савод 
вилоятини нг Абуҳадиндан юқорида жой- 
л аш ган ерларини б о ш қариш га дахл қил- 
м асл ик лар и ва у ерлардаги барча аҳоли- 
ни солиқ тўлаш рўйхатидан ч иқари ш ла- 
рига қарор қ ил д ик; Б а ж а в р ва Саводда- 
ги афғонларга м аҳк ам ага олти минг хар- 
вор дон ту ш и р и ш топш ирилди.
Ойнинг учинчисида, ч о р ш анб а к у н и
ж уллоб* ичдим . Я на и к к и кун ж уллоб 
ичдим .
О й н и н г о л т и н ч и с и д а , ш а н б а к у н и
сурги дори ичдим.
О й н и н г с а к к и з и н ч и с и д а , д у ш а н б а
к у н и Х а л и ф а н и н г к ат т а қ и з и г а Қосим- 
б е к н и н г к и ч и к ў ғ л и Ҳ а м з а д а н с о ч и қ
(тортиқ) келди. М инг ш о ҳ р у хи й эди. У 
битта эгарл ан ган от ҳам то ртиқ қ и л д и .
С еш анба к у н и Ш оҳ Ҳ асан Ш оҳбек 
ч о ғ и р с у ҳ б а т и г а р у х с а т с ў р а б , Х о ж а
М уҳам м ад А ли бош чи ли ги д аги баъ зи бек 
ва хос ам ал д о р л арн и уйи га олиб кетди. 
Ю нус А л и аа Г а д о й и т а ғ о й и м е н и н г
қ о ш и м д а э д и л ар . Мен ҳ а л и ш ар о б д ан
парҳез қ и л а ё тг а н эдим. Д ед и м к и , сира 
ш у н д ай б ў л м аган д и к и , мен ҳу ш ёр ўти- 
риб, ҳ ам м а шароб ичса ва мен соппа-соғ 
туриб, бир тўда одам ў зи н и масти ша- 
роб қ и л с а . К е л и н г , м е н и н г қ о ш и м д а
ич и н гл ар , мен бир замон том ош а қ и л ай , 
ҳ у ш ё р л а р билан м а с т л а р н и н г
муноса- 
бати ва борди-келдиси қ ан д а й бўлиш и- 
ни билай. Ч и но р боғин ин г эш иги олди- 
да солин ган су р ат х о н ан и н г ш а р қ и -ж а - 
нубига қар аб к и ч и к р о қ оқ уйч а тики л- 
ган эди, баъ зан ўгаа ерга ж о й л а ш а р д и м . 
У ш а ерда зиёф ат бўлди. К е й и н р о қ Ғиёс 
м асхарабоз к елди. Уни бир неча бор му- 
то йи ба й ў л и б ил ан м а ж л и с д а н ҳай даб
ю бориш бую рилди. Охири ш а л о й и н л и к
қ и л и б ( ғ а л в а к ў т а р и б ) м а с х а р а б о з л и к
билан м аж л и с г а йўл топди. Турди Му- 
ҳ ам м ад қ и п ч о қ билан Мулло китобдор- 
ни ҳ ам м а ж л и с г а ч а қ и р т и р д и к . Ш оҳ 
Ҳ асан га ва ун и н г у й и д аги м а ж л и с аҳли- 
га қ у й и д а ги рубоийни б адиҳа қ и л и б ай- 
тиб, ж ў н а т д и к :