185
Халқаро суғурта бозорида Америка
Қўшма Штатларининг тутган ўрни.
Иқтисоди
ривожланган
мамлакатларнинг молия - кредит
тизимида суғурта компаниялари энг муҳим бўғинлардан бири ҳисобланади.
Айрим маълумотларга кўра, 2004 йилда жаҳон миқёсида суғурта
компаниялари томонидан йиғиб олинган жами суғурта мукофотлари
миқдори, тахминан 1,1 трл.доллардан ошиб кетди.
Бунинг асосий сабаби
шундаки, ишлаб чиқаришнинг гуркираб ривожланиши, барқарор иқтисодий
ўсиш, пировардида бу мамлакатларда оддий аҳоли турмуш даражасининг
фаровонлиги суғурта ишини тараққий этиши учун замин яратди. Буни биз
биргина бугунги кунда жаҳоннинг энг ривожланган мамлакатларидан бири
бўлган - Америка Қўшма Штатлари мисолида кўришимиз мумкин.
2004 йил статистик маълумотларига кўра, Америка Қўшма
Штатларида ҳосил қилинган ялпи ички маҳсулотнинг 9,4 фоизини суғурта
мукофотлари ташкил этган. Бу кўрсаткич Франция, Канада, Италия каби
тараққий этган мамлакатларнинг тегишли кўрсаткичидан
сезиларли
даражада юқоридир. Америка диёрида суғурта ишини нечоғли
ривожланганлигини нафақат юқорида қайд этилган макроиқтисодий
кўрсаткич орқали эмас, балки бошқа кўрсаткич орқали ҳам билиб олишимиз
мумкин. Жумладан, 2004 йилда йиғиб олинган суғурта мукофотларини
аҳоли жон бошига тақсимлаганда, бир АҚШ фуқароси ўзини ва ўзига
қарашли мол-мулкларни суғурталашга бир йилда 3790,2 доллар сарфлаган.
Юқорида кўрсатилган маблағнинг 2072,1 доллари умумий суғурта, 1718,1
доллари эса ҳаётни суғуртасига тўғри келади.
ХХ асрнинг сўнгги ўн йили мобайнида суғурта
фаолияти Япония,
Жанубий Корея, Сингапур ва Германия каби давлатларда жадал
ривожланиб боришига қарамасдан, Америка суғурта компаниялари жаҳонда
ўзининг етакчилик мавқеини йўқотган эмас. 2004 йилда Америка Қўшма
Штатлари Канада билан биргаликда ер шарида йиғиб олинадиган суғурта
мукофотларининг қарийб 36,2 фоизини тўпладилар. Кўриниб турибдики, бу
жуда юқори кўрсаткич ва бу мамлакатларда суғурта иши кундалик ҳаётнинг
ажралмас элементи эканлигидан дарак беради.
2004 йил маълумотларига мурожаат қиладиган бўлсак, Америкада
6000 мингга яқин суғурта компаниялари мавжуд бўлиб, уларда 2,6 млн.га
яқин ходимлар ишлашяпти. 2000 йиллар бошида америкалик фуқаролар
умумий суммаси 6,6 трл. доллардан ортиқ бўлган 450 млн. суғурта полисига
эга бўлишган.
АҚШда суғурта бизнеси ривожланишининг энг муҳим
186
йўналишларидан бири, унинг янада байналминаллашувидир.
Америкалик
экспертларга кўра, бу жараён келгуси 10 йилликда янада кучаяди. Буни биз
Ўзбекистон мисолида ҳам кўришимиз мумкин. 1991 йилда Ўзбекистон ўз
мустакиллигини кўлга киритиши ва бозор муносабатларига босқичма-
босқич
ўтиши
муносабати
билан,
Ўзбекистонга
ривожланган
давлатларнинг, шу жумладан Америка Қўшма Штатларининг қизиқиши
ошди.
1994 йилда мамлакатимизда Американинг энг йирик суғурта
компанияси бўлмиш - “Америкэн Интернейшнл Групп” суғурта
корпорацияси Ташқи иқтисодий фаолият миллий банки билан ҳамкорликда
“УзАИГ” ўзбек-америка суғурта компаниясини ташкил этди. Бу қўшма
суғурта компаниясининг Устав капиталида америкалик компаниясининг
улуши 51 фоизни, яъни 1,1 млн.долл.ни ташкил этади. Аммо, халкаро
бозорларда Америка суғурта компаниялари жиддий рақобатга дуч
келишмоқда. Америка суғурта компанияларининг халкаро бозорларда фаол
фаолият кўрсатишининг асосий
сабабларидан бири шундаки, Америка
савдо-саноат монополиялари, транснационал корпорациялари тобора жаҳон
бозорини ишғол қилмоқда. Табиийки, бу монополия ва
корпорациялар чет
мамлакатлар иқтисодиётидаги ўз иштирокларини таркибий тузилмаларидан
бири бўлган суғурта компанияларисиз амалга оширишмайди.
Do'stlaringiz bilan baham: