Х. М. Шеннаев Т. М. Баймуратов суғурта иши ўҚув қЎлланма

Пропорционал қайта суғурталаш- қайта суғурталаш шартномасини 
тузиш шакли. Бу ерда қайта суғурталаш компанияси суғурта 
мукофотларини умумий тушумидаги ва суғурта копламаларини тўлашда ўз 
улушига эга. Пропорционал қайта суғурталаш шартномалари квотали, 
экцедентли ва квота-экцедентли шартномаларини ўз ичига олади. 
Рискларни жойлаштириш-1) суғурта манфаати туфайли юзага 
келадиган суғуртавий ҳуқуқий муносабатларнинг бошланиш жараёни. 
Рискларни бирламчи, иккиламчи ва учламчи жойлаштириш, тенг равишда 
суғурталаш, қайта суғурталаш ва ретроцессияга тўғри келади. Бозор 
муносабатларига асосланган иқтисодиётда рискларни жойлаштириш 
суғурта воситачилари орқали суғурта бозорида амалга оширилади; 2) 
суғурта брокери ёрдамида бир вақтнинг ўзида йирик ва хавфли рискларни 
қисмларга бўлиб, бир нечта суғурта компаниясида суғурталаш услуби. Бир 
қанча суғурта компаниялари таркибидан биттаси етакчи сифатида ажралиб 
чиқади ва у суғурта шартномасидаги шартларни маъқуллаб, рискнинг 
тегишли қисмини ўз жавобгарлигига олади. Кейин, брокер бошқа суғурта 

---

201 
компанияларига мурожаат қилиб, рискнинг қолган қисмини ҳам 
жойлаштиради. 
Рақобат - суғурта компанияларининг суғурта бозоридаги ўз улушини 
эгаллаши учун ўзаро иқтисодий мусобақаси. Рақобат суғурталанувчи учун 
суғурта компанияларини танлаб олишларида кўмак беради. Рақобат суғурта 
хизматини кенгайишида ва уларнинг сифатини ошишида муҳим аҳамиятга 
эга. Бир суғурта хизматини кўрсатаётган бир неча суғурта компаниялари 
рақобат шароитида мижозларни жалб этиш учун уларга суғурта 
шартномаларини тузишда, суғурта мукофотларини тўлашда ва суғурта 
қопламаларини қисқа муддатларда тўлашда имконият яратади. 
Ретроцедент- қабул қилиб олинган қайта суғурталаш рискини 
ретроцессияга (иккинчи қайта суғурталаш) берувчи суғурта ёки қайта 
суғурталовчи компания.