Х. Ч. Буриев савзавот экинлари селекцияси ва уруечилиги


Эркак стериллик асосида дурагай уруFлар олиш



Download 0,95 Mb.
bet41/124
Sana31.03.2022
Hajmi0,95 Mb.
#520956
TuriЛекция
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   124
Bog'liq
Сабзавот экинлари селекцияси ва уруғчилиги

Эркак стериллик асосида дурагай уруFлар олиш. Сабзавот экинлари дурагай уругаарини ишлаб чикаришда стерилликдан фойдаланишнинг ахамияни Катта. Стериллик яъни бепуштлик хар хил сабабларга: чангчиларнинг йуклиги, чангдонларнинг очилмай Колиши, чангнинг стерил, яъни бепушт, пуч булишига богаик булиши мумкин. Помидорда чангнинг стерил ёки чангчиларнинг йук булишига сабаб буладиган 50 дан ортикрок рецессив генлар борлиги тоиилган. Дурагай уругаар ишлаб чикаришда шулардан фойдаланиш мехнат сарфини анча камайтиришга имкон беради, чунки гулларни бичишга зарурат колдирмайди.
Стерил усимликлар гетерозигот усимликлар билан стериллик тииида чанглаш йули билан купайтирилади ва авлодда 50 фоиз атрофида стерил усимликлар олинади. 100 фоиз стерил усимликлар олиш усули таклиф этилган. Бунда стерил усимликларга гиббереллин билан ишлов бериб, фертил гуллар шакллантириб олинади ва буларнинг чангги билан стерил гуллар чангланади.
Гулнинг стериллиги нимага богаикдигига ва чанг стериллигининг ий табиати кандайлигига караб, эркак стериллигининг бир нечта тИ£и тафовут килинади.
функционал эркак стериллиги номидорда чангдонлари ва тожларинииг тузилишида норасолик борлигига богаик буладики, ту нарса чанг тукилиб, гулнинг узидан чангланишига тускинлик килади- Функционал эркак стериллигининг Жон-Бер нави билан Врибичанский навида тонилган икки хили тафовут килинади. Биринчи хилида чангдонлар 3/4 кисмигача гулбарглар билан кушилиб кетган ва очилмайдиган булади; иккинчисида гуллар одатдагича булади-ю, лекин етилганидан кейин очилмай тураверади (24-расм). Бундай формалар чангдонларини пинцет билан очиб, сунъий чанглаш йули билан уларни купайтириш осон. Бутуниттифок, усимликшунослик институтининг Майкоп станциясида помидорнинг Стерильная 1 деган формаси олинган, унда физиологик эркак стериллиги уруFчи устунчасининг узунлиги билан бирга учрайди. Физиологик эркак стериллиги бор формаларнинг камчилиги дастлабки навларида комбинацион лаёкатнинг наст булишидир.


24-расм. Функционал эркак стериллиги бор помидор гули:
1 - оддий хили; 2 - Жон-Бер; 3 - Врибичанский низкий нави
ЯДрога алоцаДор эркак стериллиги рецессив генларга богаик. Ядрода ун бештадан ортик апа шундай генлар булиши маълум. Бундай стериллик купрок номидорда тонилган. Генларнинг баъзилари чангдонлардаги чангнинг чала стериллигига сабаб булса (чанщонларда стерил чанглар хам, фертил чанглар хам булади), бошкалари бутунлай стерил булишига (Эрлиана широколистная, Штамбовой крупно- плодний навлари), учинчи хилари гулларда чангчилар булмаслигига (Мутант-1, Мутант-2 навлари) сабаб булади.
Ядрога алокадор эркак стериллиги булган усимликларни купайтириш учун уларга баъзан 0,01% ли гиббереллин А3 эритмаси пуркалади, бу эритма гулларда бир мунча микдор чангчилар хосил булишига сабаб булади. Эритма билан ишланмаган усимликларнинг стерил гулларини шу чангчиларнинг чангги билан чанглаш мумкин. Ядрога алокадор эркак стериллиги булган усимликларни стериллик тени буйича гетерозигот усимликлар (уша нав ёки линиянинг стерил усимликларини чанглашдан олинган усимликлар) билан чанглантириб, купайтириш дам мумкин. Авлодда усимликларнинг ярми стерил гомозиготлардан, ярмиси фертил гетерозиготлардан иборат булади.
Буларнинг биринчиларидан уларни бошца нав билан чатиштириб, дурагай уругаар олиш учун фойдаланилса, иккинчиларидан купайтириш мацсадида стерил усимликларни чанглаш учун фойдаланилади (25-расм).

  1. расм. Хужайра адросига алоцадор эркак стериллкгидан фойдаланиб,

дурагай уругаар олиш (схема).
ЯДро-цитоплашага алоцаДор эркак стериллиги пиёз билан сабзида топилган. У чангнинг бепушт булишига сабаб булади ва ядро билан цитоплазмадаги генларнинг узаро таъсири билан белгиланади. Ядро ва цитоплазмага алоцадор эркак стериллиги пиёзда фитотипик жидатдан чангдонларнинг оч яшил тусга кириши ва етарлича тулик булиб турмаслиги билан намоён булади (26-расм). Стерил усимликларнинг стериллик гени булган цитоплазмасида (ЦИТ) редессив стерил ген аллели буйича гомозигот ядро (msns) булади. Худди ана шундай цитоплазманинг доминант аллель буйича гетерозигот (Msms) ва гомозигот (MsMs) ядро билан бирга булиши усимликнинг фертил генотипини белгилаб беради. Одатдаги цитоплазманинг дозиргина аЙFиб утилган барча ядро генотиплари билан бирга кушилган булиши дам усимликларнинг фертиллигини белгилаб беради. Ядро ва цитоплазмага алоцадор стерилликка эга булган усимликларни купайтириш мацсадида цайси нав

  1. расм. Пиёз Тупгуллари ва 1уллари: 1 - насл берадигани; 2 - насл

бермайдигани.
усимликларининг одатдагича цитоплазмаси рецессив стериллих ген аллели буйича гомозигот ядро билан бирга (ЦИТ гттз) булса, худди уша нав усимликларидан стерилликни мустахдамловчи алохида линиялар етиштириб чихарилади. Стерил линияни мустахкамловчи линия чангги билан чанглантирилганида хамма авлод стерил булиб чицади ва уни чангловчи нав билан бирга устириб, дурагай урутлар олиш учун ишлатиш мумкин (27-расм).

  1. расм. Ядро-цитоплазмага алоцадор эркак стериллигидан фойдаланиб
    дурагай уруF олиш (схема).

Цитоплазмага алокаоор эркак стериллиги калампир ва маккажухорида тонилган. Бундай стерилликни факатгина цитоплазма генлари назорат килади. Бу белги она уруFа буйича наслдан наслга утиб боради, шунинг учун чангловчи усимликнинг генотипи кандай булишидан катъий назар, авлод 100 фоиз стерил булади. Бундай стериллик билан ишлаш осонрок, чунки стерилликни мустахкамловчи линиялар чикаришга хожат колмайди.
Цитоплазмага алокадор эркак стериллиги булган линияларнинг участкаларидан олинган дурагайлар хам стерил гуллар чикаради. Щу муносабат билан вегетатив органлари булган сабзавот экигшари билан ишлашда цитоплазмага алокадор эркак стериллигидан фойдаланищ хаммадан самарапирокдир. Генератив органлари буладиган экинларнинг биринчи авлод дурагайларини етиштиришда экиладиган дурагай уругаарга чангловчи усимлик уругааридан аралаштириш зарур.

Download 0,95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   124




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish