H a m d a m o V turkiy xalqlar adabiyoti tarixi

Shoir ijodida m a’rifatparvarlik g ‘oyalari. A b a y qozoq 
she’riyatida birinchi bo‘lib, realistik doston janrini olib 
kirdi. U ning “ Iskandar” va “ M as’ud” nomli dostonlarida 
zamondoshlarini hayajonga solibturgan ko'pgin a muammo 
va masalalarni ko'tarib chiqdi. U odob-ahloq m a ’n a viya t 
va m a’rifa t haqida doimo q a y g ‘urib yozdi. M a ’ rifa tli 
zamonni qanday qurish yo'llarin axtardi, adolatli tuzumda 
yashaydigan jam iyatni orzu qildi.
A b a y Qozoq prozasining rivojlanishiga ham o'zining 
katta hissasini qo‘shdi. Uning “ Nasixat” nomli asari kichik- 
kichik didaktik hikoyatlardan iborat. Ularda A bayn in g 
ilg ‘or ijtim oiy-siyosiy qarashlari va falsafiy mushohadalari 
o‘z aksini topgan. A b a y ijodiga rus adabiyotining ta’siri 
katta b o ‘ ldi. S h oir Pushkinning “ Y e v g e n iy O n e g e n ” 
romanidan ayrim boblarni qozoq tiliga tarjim a qildi. Bu 
esa qozoq adabiyotida chet tilidan qilingan birinchi tarjima 
edi. A b a y rus im p eriyasin in g bosqinchilik siyosatini 
qoraladi va unga qarshi o‘z asarlarida fikrlar bildirdi. Lekin 
ikkinchi tomondan progressiv Rossiya ham bor ekanligini 
ta ’ kidlab, undan ibrat olish, qozoq x alqin i jaholatdan 
qutqaradi deb bildi.
A b a y O 'rta Osiyoda yashovchi turkiy xalqlari ichida 
o‘zbeklarni m a’ n a viy a t va m a’rifat tomondan ilg ‘or xalq 
deb bilib, o‘z yurtdoshlariga ibrat qilib ko'rsatdi. Shu bilan 
birga o'zb ek lam in g iqtisod sohasidagi yutuqlaridan ham 
o'rnak olish kerakligini uqtirdi.
66

---

Muammoli vaziyat:
1.” A b a y ” so'zining m a’nosini izohlang.
2. Otasiga qarshi harakatining sabablarini 
tushuntiring.
3. Abayning “ Nasihatlar” asaridagi yetakchi g ‘oya. 
O lz millati haqidagi fikrlarini sharhlang.
3. M .Avezov ijodining asosiy xususiyatlari haqida 
sozlang.
4. M uxtor A vezov olim sifatida qanday ilmiy 
asarlar yaratdi?
Talabalarga bu savollar yozdirib qo'yiladi. Ular uyda 
A b ay va M .Avezov asarlarini o'qib kelgusi ma’ruzada qisqa 
m a’lumot beradilar. Talabalar fikri baholanadi.