H. A. Jamolxonov hozirgi o‘zbek adabiy tili

Tayanch tushunchalar


Frazeologiya – tilshunoslikning frazemalar bilan shug’ullanuvchi bo’limi.
Frazema – ko’chma ma’noli turg’un konstruksiya.
Frazemaning ifoda plani – frazemaning moddiy-material tomoni: shakli, tuzilishi, leksik va fonetik tarkibi.
Frazemaning mazmun plani – frazemaning frazeologik ma’no va uslubiy bo’yoqdan iborat semantik tarkibi.
Frazeologik monosemiya va polisemiya
Frazemalarning semantik turlari
Adabiyotlar: 11[81-83],27[101-107],32[86-88],110[5-6]
154-§. Frazeologik monosemiya – frazemaning semantik tarkibida bitta frazeologik ma’noning bo’lishidir. Chunonchi, ko’ngliga qo’l solmoq frazemasining semantik tarkibida "yashirin fikr-o’yini bilishga harakat qilmoq" ma’nosidan boshqa frazeologik ma’no yo’q: "Rizaning yuragiga qo’l solib ko’rgan Muhiddin uning javobidan xursand bo’ldi." (R.F.). "Kechagi ishdan maqsadim u erdagi xotinlarning ko’ngliga qo’l solib ko’rish, undan keyin o’zimga ba’zi bir ishonchliroqlarini tanlab olish edi." (S.Z.). Keltirilgan gaplarning birinchisida ko’ngliga qo’l solmoq frazemasining variatsiyasi – "yuragiga qo’l solib ko’rmoq" ishlatilgan, har ikki holda ham bitta frazeologik ma’no – "yashirin fikr-o’yini bilishga harakat qilmoq" nazarda tutilgan.