H. A. Jamolxonov hozirgi o‘zbek adabiy tili

Leksik-frazeologik antonimlar – so’z va frazema orasidagi ma’no ziddiyatiga asoslangan antonimlar.


O’z va o’zlashgan qatlam frazemalari


Adabiyotlar:11[87] 27[180-183]


159-§.O’zbek tili frazemalari tarixan ikki qatlamga ajratilishi mumkin: o’z qatlam frazemalari va o’zlashgan qatlam frazemalari.
1.O’z qatlam frazemalari o’zbek tilining o’ziniki bo’lgan yoki umumturkiy manbaga mansub frazemalardir. Bunday frazemalar asosida bevosita o’zbek xalqi (yoki turkiy xalqlar) hayotiga xos voqelik va shunga suyangan obraz yotadi: ikki ko’zi to’rt bo’lmoq (varianti: ko’zi to’rt bo’lmoq)-ma’nosi: "intizor bo’lmoq"; bel bog’lamoq (varianti: bel(i)ni bog’lamoq)-ma’nosi: "shaylanmoq", "otlanmoq";
2.O’zlashgan qatlam frazemalari - o’zbek tiliga boshqa tillardan o’tib, o’zlashib qolgan frazemalar. Bunday frazemalarning aksariyati kalka usulida o’zlashtirilgandir: pashshaga ozor bermaslik (ruscha мухи не обидеть frazemasining kalkasi)-ma’nosi: "beozor"; pashshadan fil yasamoq (ruscha из мухи делать слона frazemasining ijodiy kalkasi)-ma’nosi: "bo’rttirib yubormoq", "oshirib yubormoq", "mubolag’a qilmoq".
Boshqa tillardan frazemalarning o’zicha (o’zgarishsiz) o’zlashtirilishi o’zbek tilida juda kam uchraydi: dardi bedavo (tojik tilidan); sukut-alomati rizo (tojik tilidan) kabi.