guruh talabasi Islomov Bekzod Turgunovichning iqtisodiyot nazariyasi fanidan

 
Tashqi savdo siyosati Import kvotalari va litsenziyalarni taqsimlash 
uslublari eksport subsidiyalari va kompensatsion import bojlarilishi 
Savdo siyosatining mohiyati va tashqi savdoni cheklash usullari
Biror mamlakatning tashqi iqtisodiy faoliyatga bevosita va bilvosita 
aralashuvi jarayoni eksport va import hajmi va tarkibiga ta’sir ko’rsatish orqali 
ichki ish bilan bandlilikni, makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minlash, iqtisodiy 
o’sishga erishish, to’lov balansini yaxshilash xamda valyuta kursini tartibga solish 
maqsadlarini ko’zda tutadi. Davlat tomonidan amalga oshiriladigan bunday 
tadbirlar tashqi savdo siyosati deb yuritiladi. Tashqi savdo siyosati — byudjet-
soliq siyosatining tashqi savdo hajmlarini soliqlar, subsidiyalar, import yoki 
eksportni to’g’ridan-to’g’ri cheklashlar orqali tartibga solishni o’z ichiga olgan 
nisbatan mustaqil yo’nalishidir.
Tashqi savdoni cheklash borasida olib borilayotgan xar qanday chora-
tadbirlar qisqa muddatli samara beradi. Uzoq davrda esa, faqat erkin savdogina 
iqtisodiy resurslarni samarali joylashtirish imkonini beradi. Shuning uchun ham 
ko’pgina mutaxassis-iqtisodchilar mamlakat iqtisodiyoti va aholisi turmush 
darajasini yaxshilash uchun erkin tashqi savdo siyosati foydaliroq, chunki, tashqi 
savdoni cheklashga nisbatan uni erkinlashtirish iqtisodiy resurslardan samarali 
foydalanishga ko’proq imkoniyat yaratadi, deb hisoblashadi.
Garchand, erkin savdo jahon iqtisodiyoti nuqtai nazaridan foydali bo’lishi 
mumkin bo’lsada, ammo alohida olingan mamlakat iqtisodiyoti manfaati nuqtai 
nazaridan erkin savdo hamma vaqt ham foydali bo’lavermaydi.
Tashqi savdoni cheklash usullarining 50 dan oshiqroq turi mavjud. Ularning 
ayrimlari davlat g’aznasini to’ldirishga yo’naltirilgan bo’lsa, ba’zilari umuman 
importni cheklashga va yana boshqasi esa eksportni cheklashga yoki

---

rag’batlantirishga yo’naltirilgan. Amaliyotda tashqi savdoni tartibga 
solishning tarif va notarif usullaridan foydalaniladi.
Tarif usullariga import va eksport bojlarini joriy qilish kirsa, notarif 
usullariga eksporterlar va ishlab chiqaruvchilarga subsidiyalar berish, kvotalash, 
litsenziyalash kabilar kiradi.
Bojxona bojlari avvalo import bojlari va eksport bojlariga ajraladi.
Import bojlari davlat byudjetini to’ldirish maqsadida va ichki bozorlarga 
tushadigan chet el tovarlari oqimini tartibga solish uchun belgilanadi. O’z 
navbatida ular eng kam va eng ko’p miqdordagi import bojlariga bo’linadi. Eng 
kam miqdordagi import bojlari o’zaro qulay sharoitlarni yaratib berishni ko’zda 
tutuvchi savdo shartnomalari va bitimlari bo’lgan mamlakatlar mahsulotlariga 
o’rnataladi. Eng ko’p miqdordagi import bojlari esa bunday shartnoma va bitimlar 
tuzilmagan mamlakatlar mahsulotiga nisbatan o’rnatiladi.
Eksport bojlari mamlakat ichida talab ko’p bo’lgan mahsulotlar 
taqchilligining oldini olish maqsadida belgilanadi.