guruh talabasi Islomov Bekzod Turgunovichning iqtisodiyot nazariyasi fanidan

chizma. Tashqi savdoda kvotalar qo’llanilishining iqtisodiy oqibatlari 
Eksport subsidiyalari va kompensatsion import bojlari 
Ko’pchilik hollarda eksportni davlat tomonidan rag’batlantirish tadbiri 
sifatida ko’pgina mamlakatlarda eksport subsidiyalari qo’llaniladi. Bunda tajriba - 
konstruktorlik ishlari va eksportga mo’ljallangan ishlab chiqarishni bevosita 
moliyalashtirish yoki bu maqsadlarga davlat byudjetidan imtiyozli kreditlar berish 
ko’zda tutiladi.
Eksport subsidiyalari turli shakllarda qo’llaniladi. Bularga:
-
eksportyor firmalarga yoki xorijiy sheriklarga past foizli kreditlar 
berish; - reklama xarajatlarini davlat hisobidan qoplash, bozor konyukturasi 
haqida tekin axborot etkazib berish;

---

-
firmalarga ishlab chiqarish hajmidagi eksport ulushiga muvofiq soliq 
imtiyozlarini berish;
-
bevosita subsidiyalash kiradi.
Amaliyotda eng ko’p subsidiya oluvchi tarmoq qishloq xo’jaligi 
hisoblanadi.
Eksport subsidiyalarining berilishi milliy ishlab chiqaruvchilarining tashqi 
bozorda raqobatbardoshligini oshiradi. Ammo importyor davlatlar tomonidan 
kiritiladigan kompensatsion import bojlari bu yutuqni yo’qqa chiqarishi mumkin. 
Oqibatda eksportyor davlat byudjeti yo’qotishga uchraydi, importyor davlat 
byudjeti esa qo’shimcha daromad ko’radi. Bu tadbir dempingga qarshi kurash 
ko’rinishlaridan biridir. Dempingga karshi qaratilgan bojlar jahon amaliyotida 
keng qo’llanilib, o’zida qo’shimcha import bojlarini aks ettiradi. Ular odatda, jahon 
narxlaridan yoki import qilayotgan mamlakat ichki narxlaridan past narxlar 
bo’yicha, eksport qilinayotgan mahsulotlarga o’rnatiladi. Bu bojlarni belgilash 
haqidagi qarorni xalqaro sud mahalliy ishlab chiqaruvchilar va sotuvchilar 
murojaatidan so’ng chiqaradi xamda uning miqdorini va to’lash tartibini 
belgilaydi. Masalan, dempingga qarshi bojlar o’z valyuta resurslarini to’ldirish 
maqsadida jahon bozoriga xom ashyo resurslarini eksport qilishni ko’paytirgan 
sobiq ittifoqdosh respublikalarga nisbatan faol qo’llanilmoqda.
Ixtiyoriy ravishda eksportni cheklash eksport kvotalarining bir turi bo’lib, 
xorij mamlakatlarining ayrim mamlakatlarga "ixtiyoriy" eksport miqdorlarini 
cheklashdan iborat. Bu erda «ixtiyoriy so’zi» shartli xarakterga ega. Chunki, 
eksport qilayotgan mamlakat savdo siyosatida o’z hamkorlari tomonidan birorta 
noxushlikka duch kelmasligi uchun eksport miqdorini cheklaydi.
Ihtiyoriy ravishda eksportni cheklash ikki xil xususiyatga ega: 
1.
Ihtiyoriy ravishda eksportni cheklash milliy iste’molchilar uchui tarif 
va kvotalarni bslgilashga nisbatan ancha sezilarsiz. Shuning uchun iste’molchilar 
ularni e’tiborsiz qabul qiladilar va xukumatga norozilik bildirmaydilar.
2.
Ixtiyoriy ravishda eksportni cheklash sharoitida xorij iste’molchilari 
ular sotib olayotgan eksport mahsulotiga yuqoriroq narx belgilashlari mumkin.
Shunday qilib, xorijliklar ihtiyoriy ravishda eksportni cheklash sharoitida 
eksportyor ko’rgan yo’qotishlarni narxlarni oshirish hisobiga qoplashadi.

---