Гуруҳ битирувчиси Деҳқонова Зухрахон Таълатжон қизининг

Қ ия ва тўғри чизиқларни чизиш машқлари. Нусха кўчириш машқи. Тайёр тасвирга қараб иккинчи тоза катак дафтар варағига Дельфинча расмини яхшилаб кузатиб чиқиб, катакларни санаб ва кўз билан чамалаш орқали чизишга ўрганиш машқи.

Катакларда нуқталардан фойдаланиб тасвирлар ҳосил қилиш машқи.

Ё зишга тайёрлаш машқи. Машина расмида чизиб чиқилган узуқ чизиқларни қора қаламда қўлни узмасдан бириктириб чиқиш машқи.
Ушбу тасвирни кузатсак, бунда чизиқларнинг турлари, шакллар тузилиши кўрсатиб ўтилган. Бу тасвирни болаларга кўчириб чизиш буюрилади. Бундай тасвирлашнинг технологиялари орқали болаларнинг қўллари ёзишга ўргатиб борилади. Берилган тасвир кўчириб, чизиб тугатилганидан кейин ранг танлаб улар мум қалам ёки рангли қаламларда бўяб чиқилади. Болаларга бундай машғулотлар жуда қизиқ бўлиб уларни мантиқан ўйлашга мажбур қилади. Тайёр берилган тасвирга қараб нусха кўчириш орқали чизиқ турларини такрорлаш ва ёзишга тайёрлаш машқи.
Ч изишнинг бошланғич технологиясини эгаллаб олгач, бола қўллари эркин ҳаракат қилишга бироз бўлса-да, тайёр бўлади. Улар юқоридаги босқичдан ўтгач, аста-секин ўзлари бемалол тасвирлашга ҳаракат қила олишади. Лекин болалар қоғозга тўғри жойлаштиришда кўпинча хатоликка йўл қўйишади. Улар катта кичикликни яхши уддалай олишмайди, шунинг учун ҳам мактабгача ёшдаги болаларга кўпинча андаза усулларини қўллашга тўғри келади. Бу усул қоғозга тўғри жойлаштиришга яқиндан ёрдам беради, кўз билан чамалашга ўргатади.
Қуйидаги тасвирдаги 5
та қуён тасвирини яхшилаб кузатиб чиқилса, улардаги тугалланмай қолган қисмларни топиш мумкин бўлади. Етишмаётган чизиқларни чизиб, барча қуёнларнинг тасвирини бир хил кўринишга келтириб қўйиш лозим. Уларга ранг бериш мумкин.

ХУЛОСА ВА ТАВСИЯЛАР

1. 
   Болаларнинг қизиқишини уйғотишда тўғри таълим беришнинг аҳамияти катта. Тарбиячи бу ишларни шундай бошқариш керакки, натижада болаларда уларга нисбатан эмоционал ҳис-туйғулар пайдо бўлсин, ўртоқлик, дўстлик, ўзоро ёрдам каби эзгу хислатлар уйғонсин, шу билан бирга расм чизиш, лой ва пластилиндан нарсалар ясаш, қирқиб ёпиштириш каби фаолиятларга ўз ҳохишлари билан интилишсин. Бу масаланинг бир томони, иккинчи томони эса тарбиячининг чуқур билимга эга бўлиш талаб этилади.
   
2. 
   Тарбиячи бола қобилиятини ўстириш йўлларини қанчалик яхши ва моҳирлик билан эътиборга олса, болалар ташаббуси ва ижодкорлигини қувватласа, унга ишонч билан қараса, таълим жараёни, бола қобилиятини камол топтириш ва унга чуққурроқ таъсир кўрсатиш шунчалик самаралироқ бўлади.
   
3. 
   Мактабгача ёшдаги болалар тасвирий фаолият билан умумий машғулотлардан ташқари, ўйин учун ажратилган вақтда ҳам шуғулланишлари мумкин.
   
4. 
   Педагог-тарбиячи истакни рағбатлантириши, олинган тасвирий малакаларни қўллаб қувватлаши керак.
   
5. 
   Болалар бирон нарсани расмини чизмоқчи ёки бўюмни ясамоқчи, қирқиб ёпиштирмоқчи бўлишса, уларнинг борон нарсадан эмоционал завқланишларга, тасаввурларига эга бўлганлари учун имконият яратиш керак.
   
6. 
   Тарбиячи-педагоглар болалар билимини маълум йўналишда шакллантиришдан иборат. Бунинг учун болани ўраб турган теварак-атрофдаги ҳаёт, табиат ҳодисаларини кузатишга, гўзалликни кўра билишга имкон яратиши лозим.
   
7. 
   Тарбиячи педаголар тасвирий фаолият машғулотларида чизиш учун керакли бадиий материалларда бемалол ишлай олишии учун уларнинг ўзига хос хусусиялари ва тасвирлаш техникаларини ўргатиб бориши лозим. Бу нафақат таълим самарадорлиги, уларни ижодкорликка йўналтиришган ва мен буни удаллай оламан деган ўзига ишонч концепциясини яратган бўладилар.
   
8. 
   Тасвирий фаолият машғулотларида турли бадиий материаллардан кенг фойдаланиш. Бадиий материалларнинг хусусиятлари ва расм чизиш техникалари болаларда ҳиссий-ҳаракатлар кординациясини ривожлантиради, хотирани мустаҳкамлайди, эътиборини оширади. Болани фикрлаш ва таҳлил этиш солиштириш, тузиш ва тасаввур қилишга ўргатади.
   
9. 
   Уч ёшдаги болалар ўзининг рухий ва жисмоний ривожланиши бўйича чизишнинг содда малакаларини ўзлаштиришга қодир. Кичик мактабгача ёшдаги болаларнинг тасвирий фаолияти тадқиқотларига кўра, бола 2 ёшида қалам, мўйқаламни тўғри ушлашга қодир. Шунинг учун ҳам расм чизишга ўргатиш масалаларини тузишда 2 ёшли болаларнинг тажрибаси озлиги, билим ва маҳоратлари йўқлиги, қўл характлари етарли ривожланмаганлигини кўзда тутилиши лозим.
   
10. 
    Асосий масалалар биринчи навбатда болаларга умумий тарбиявий таъсир билан боғлиқ. Шунинг учун тарбиячи-педагоглар ва ота-оналар болаларга расм чизиш бўйича тўғри йўналиш беришлари лозим.
    
11. 
    Мактабгача таълим ёшидаги болаларни тасвирлаш жараёни тахлили шуни кўрсатадикни, расмни яратиш учун бир томондан чизилиши керак бўлган предметлар ва уларнинг сифатлари хақида аниқ тасаввур бўлиши, бошқа томондан, шу тасаввурларни график шаклда текис қоғоз устида ифодалаш, тасвирлаш масаласига қўл харакатларини бўйсундириш. Шу боис тасаввурларни ифодалаш орқали қўлларни майда маторикаларини ривожлантиришда турли ноанъанавий тасвирлаш усулларини мантиқий, дидактик-ўйинли тасвирлардан фойдаланиб машғулотларда қўллаш лозим.
    

12. Болаларга нарсаларнинг умумий тузилиши, ранги ишлатилиши тўғрисида кенгроқ маълумот бериш. Болаларни қаламни тўғри ушлаб, қоғоз юзасида тўғри чизиқлар, квадрат, тўғри бурчак ва доирачалар чиза бошлаш, уларнинг қўл ҳаракатини расм ишлашга кўниктириш ва бадиий қобилиятини ривожлантириш.
13. Болаларни тик, ётиқ, туташган чизиқлар чизиш орқали бир неча қисмлардан иборат буюм ва уларнинг асосий белгиларини бера олишга ўргатиш.
14. Бошланғич синфга ўқиш учун борадиган болаларни оилада мактабга тайёрлаш ҳозирги кун тартибида турган асосий масалалардан бири бўлиб қолмоқда. Лекин мактабга борадиган болаларнинг тасвирий санъат юзасидан оладиган билим, малака ва кўникмаларининг кўлами ва уларни болаларга етказиш йўллари ота-оналар учун янгилик бўлганлиги сабабли ҳам бу борада анчагина тушунтириш олиб бориш талаб этилади. Бу ёшдаги болалар нималарни билишлари лозимлигидан ота-оналар ҳам хабардор бўлишлари лозим.