Guliston davlat universiteti y. Tojiyev, M. Latipov «til tarixi»

Фаннинг мақсади ва вазифалари

«Тил тарихи» фанини ўқитишдан мақсад: туркий тиллар, жумладан, ўзбек тилининг бир неча юз йиллик шаклланиш ва тараққий этиш динамикасини кузатиш, даврлар оша етиб келган қўлёзма манбалар ва уларнинг мавжуд нашрларидаги ашёвий материалларга суянган ҳолда фонетик-фонологик, морфем-морфологик, лексик-семантик ҳамда синтактик сатҳларда содир бўлган ўзгаришлар ва уларни ёзага келтирган лингвистик ва экстралингвистик омиллар хусусида билим беришдир.

Фанни ўқитишнинг вазифалари талабаларда “Тил тарихи” фани таркибидан ўрин олган “Қадимги туркий тил”, “Эски ўзбек тили ва ёзуви”, “Ўзбек тилининг тарихий грамматикаси” ва “Адабий тил тарихи”нинг вужудга келиши ва ривожланиши бўйича билимларни шакллантириш ва мустаҳкамлашдан иборатдир. Қадимги туркий тил, эски туркий тил ва эски ўзбек адабий тили даврида яратилган ёдгорликлар, хусусан, VII-X асрларга оид Ўрхун-Энасой битиклари, XI-XIV асрларда яратилган эски туркий тил манбалари ҳамда XV-XIX асрларга тааллуқли эски ўзбек адабий тили ёдгорликлари фонетикаси, морфологияси, лексикаси ва гап қурилиши ҳақида билим беришдан иборат.


Фан бўйича талабаларнинг билим, кўникма ва малакаларига қўйиладиган талаблар

“Тил тарихи” фани бўйича бакалавр кўк турк ёзуви битигтошлари, қадимги турк-моний ёзма ёдгорликлари, турк-будда диний-фалсафий асарлари ва уларнинг тил хусусиятлари, қадимги туркий ёзувлар ва уларнинг имло қоидалари, қадимги туркий ёзма манбалар тили ва услуби, Ўрта Осиё халқлари ёзуви тарихи, араб ёзуви ва унинг жорий қилиниши ҳақида тасаввурга эга бўлиши;

- Тил тарихи масалаларига доир методларни, кичик матнларни фонетик, грамматик таҳлил қилишни, эски ўзбек ёзуви алифбоси ва унинг имло қоидаларини, қўлёзма матнларни ўқиш ва ёзишни, таърих санъати асосида мутафаккирларнинг туғилган саналарини аниқлашни билиши ва улардан фойдалана олиши;
- Тарихий тилшуносликнинг назарий ва амалий масалаларини таҳлил қилиш, ўзбек тили тарихини даврлаштириш масаласига муносабат билдириш, қадимги туркий тил ва унинг манбаларига доир маълумотларни ҳозирги ўзбек тили ҳамда шеваларига қиёслаш, эски туркий адабий тил ва унинг ёдгорликларини тавсифлаш, эски ўзбек адабий тили ва шу тилда битилган ёзма манбаларни таҳлил қилиш, ўзбек тилининг фонетик, лексик, грамматик тараққиётига доир маълумотларни умумлаштириш, ўзбек адабий тилининг шаклланиш ва ривожланиш босқичларини таҳлил қилиш, ўзбек адабий тилининг қардош туркий тиллар билан муносабатини фактик материал асосида ёритиш кўникмаларга эга бўлиши керак.