Guliston davlat universiteti y. Tojiyev, M. Latipov «til tarixi»

Эски ўзбек ёзуви

“Эски ўзбек ёзуви” курсининг мақсад ва вазифаси, манбаи, илмий адабиётлар; қадимги туркий, эски туркий, эски ўзбек сўзларининг дастлабки кўриниши. Уларнинг этимологик асослари. Эски ўзбек тили ва ёзувининг шаклланишида қадимги туркий тил ва эски туркий тилнинг ўрни.

Ўрта Осиё халқлари ёзуви тарихи. Эски ўзбек ёзуви ва имло хусусиятлари. Унлилар ифодаси. Сатр ости ва усти белгилари. Рақамлар. Абжад ҳисоби. Таърих санъати. Туркистонда араб ёзувининг ислоҳ қилиниши.


Ўзбек тилининг тарихий грамматикаси

«Ўзбек тилининг тарихий грамматикаси» фанининг предмети, мақсад ва вазифалари. Ўзбек халқи ва тили тарихи, унинг ўрганилиш даражаси. Ўзбек халқи ва тилининг шаклланиши.

Ўзбек адабий тили тарихини даврлаштириш масаласи. Эски ўзбек адабий тили фонетикаси. Эски ўзбек адабий тили морфологик структурасининг тараққиёт босқичлари. Мустақил ва ёрдамчи сўз туркумлари. Синтаксис. Сўз бирикмалари турлари. Изофа ва унинг кўринишлари. Гап бўлаклари. Гап бўлакларининг уюшиш ҳодисаси. Содда гап турлари. Ажратилган бўлакларнинг ишлатилиши. Ундалма, кириш сўз, кириш бирикмалар ва кириш гапларнинг ёзма манбалардаги ўрни. Қўшма гап. Қўшма гап турлари. Кўчирма ва ўзлаштирма гаплар.


Ўзбек адабий тили тарихи

Тил тарихининг ижтимоий фанлар билан боғлиқлиги ва улар доирасида тутган ўрни. Адабий тил умумхалқ тилининг олий формаси эканлиги. Адабий тилнинг ёзма ва оғзаки шакллари. Адабий тил услублари.

Ўзбек адабий тили тарихининг назарий асослари. Ўзбек тилиниг қардош туркий тиллар орасида тутган ўрни. Ўзбек адабий тилининг шаклланишида бошқа оилаларга мансуб тилларнинг иштироки. Қадимги туркий тил, унинг руник ва уйғур ёзувлари. Бу ёзувдаги битиктошлар, қадимги туркий тилнинг ўзбек адабий тили шакилланишидаги роли. Эски туркий адабий тил хусусиятлари. Эски туркий тил ёдномалари тили ва услуби. Ўзбек адабий тилининг XII-XIII асрлардаги тараққиёти, ёзма ёдгорликлари. Эски ўзбек адабий тили манбалари ва уларнинг тил хусусиятлари. Алишер Навоий асарлари тилида лексик ва грамматик меъёрлар. “Муҳокаматул-луғатайн” асарининг ўзбек адабий тили тараққиётида тутган ўрни. Ўзбек адабий тили тараққиётини ўрганишда Бобур қарашларининг аҳамияти. Тарихий достончиликда тил ва услуб масаласи. XVII - XX аср бошлари ўзбек адабий тили. Тарихий, илмий асарларнинг яратилиши, луғатчилик тараққиёти. Газета-публицистика услубининг шаклланиши. Ўзбек тили лексикаси, грамматикаси ва функционал услубларидаги ўзгаришлар.