Guliston davlat universiteti y. Tojiyev, M. Latipov «til tarixi»

Kursning tematik tarkibi va mazmuni

№	Mavzular	Ma’ruza
	“Qadimgi turkiy til” ning maqs	d va vazifalari. Qadimgi turkiy til davri haqidagi qarashlar. 2
	Qadimgi turkiy yozuvlar va ularning manbalari (“Zinama-zina”).	2
	Qadimgi turkiy til fonetikasi: unli va undoshlar tizimi.	2
	Qadimgi turkiy til leksikasi (“Rezyume”).	2
	Qadimgi turkiy til morfologiyasi: ot, sifat, son, olmosh kabi so‘z turkumlari.	2
	Fe’l va uning aspektlari. Ravish yasalishi. Yordamchi so‘zlar (“3x4”).	2
	Qadimgi turkiy tilning sintaktik xususiyatlari.	2
	Oraliq nazorat I
	O‘zbek tilining tarixiy grammatikasi predmeti maqsad va vaifalari. Manbalari. Yozuv.	2
	“O‘zbek tilining tarixiy grammatikasi” fanining predmeti, maqsad va vazifalari.	2
	O‘zbek tilining tarixiy fonetikasi (“Klaster”).	2
	O‘zbek tilining tarixiy morfologiyasi: ot va sifatlarning yasalishi.	2
	Son, olmosh va ravish so‘zlar turkumlarining ifodalanishi (“Toifali jadval”).	2
	Fe’lning yasalishi, funksional shakllari. Yordamchi so‘zlar (“3x4”).	2
	Tarixiy sintaksis: so‘z birikmalari va gap bo‘laklari	2
	Sodda gap va uning turlari.	2
	Qo‘shma, ko‘chirma va o‘zlashtirma gaplar (“Rezyume”)	4
	Oraliq nazorat III
	“O‘zbek adabiy tili tarixi” fanining maqsadi va vazifasi. Adabiy til tarixi – uslublar tarixi (“Klaster”)	2
	O‘zbek xalqi va tilining nomlanish tarixi.	2
	Ilk va o‘rta asrlarda Markaziy Osiyodagi til vaziyati	2
	O‘zbek adabiy tilining shakllanishida boshqa tizimdagi tillarning ishtiroki (“Bumerang”).	2
	O‘zbek adabiy tilining qadimgi turkiy davri.	2
	Eski turkiy adabiy til va tayanch dialekt masalasi (“Toifali jadval”).	2
	O‘zbek adabiy tilining XIII-XIV asrdagi taraqqiyoti.	2
	Eski o‘zbek adabiy tili rivojida Navoiygacha ijod qilgan turkiygo‘y shoirlarning xizmatlari” (“Ko‘rgazmali”).	2
	Alisher Navoiy - o‘zbek adabiy tilini mumtozlik darajasiga ko‘targan siymo (“Matbuot konferensiyasi”).	2
	XVI asr o‘zbek adabiy tili taraqqiyotini o‘rganishda Bobur asarlari tilining ahamiyati.	2
	XVII asr- XIX asrning birinchi yarmida o‘zbek adabiy tili (“Zinama – zina”).	2
	XIX asrning ikkinchi yarmi - XX asr boshlarida o‘zbek adabiy tili.	2
	O‘zbek adabiy tiliga ta’sir ko‘rsatgan omillar va leksika, grammatika hamda uslubdagi o‘zgarishlar (“Rezyume”).	2
	Oraliq nazorat IV
	Yakuniy nazorat
№	QTT bo‘limi amaliy mashg’ulot mavzulari	Soa
1	O‘rxun yozuvi va uning yodgorliklari. Enasoy va Talas yodgorliklari. Uyg‘ur yozuvi va uning bitiktoshlari. Qadimgi turkiy til, eski turkiy til va eski o‘zbek adabiy tili unlilar tizimi, undagi miqdoriy va sifat o‘zgarishlar (“Zinama - zina”).	2
2	Ot va uning kategoriyalari. Sifat darajalari, yasalishi. Son turlari.	2
3	Olmosh turlari. Fe’ldagi bo‘lishli va bo‘lishsizlik, mumkinlik va nomumkinlik. Fe’l darajalari, yasalishi. (“3x4”)	2
4	Ravish yasalishi. Ravishning morfologik usul bilan yasalishi. Ko‘makchilar, bog‘lovchilar, yuklamalar, undovlar. (“Kungoboqar”, “Rezyume”)	2
5	So‘z birikmalari. Tobe birikma, teng birikma. Gap bo‘laklari. Gapning mazmuniga ko‘ra turlari.	2
№	Seminar mavzulari	Ma’ruza
1	Qadimgi turkiy til leksikasi ustida ishlash. Biror kichik matnni fonetik, grammatik j	hatdan tahlil qilish. 2
2	Bitiktoshlardan birini tanlab, kishi nomlari (antroponim) va joy nomlari (toponim)ga oid so‘zlarni to‘plash. Unlilar hamda undoshlar tizimi, ularga xos xususiyatlar.	2
3	Otlar kategoriyalari. Sifatlarning xarakteriga ko‘ra turlari.	2
4	Son turkumi paradigmasi. Fe’lning grammatik – funksional shakllari.	2
5	So‘z yasalishi. Affiksatsiya va kompozitsiya. So‘z birikmalari va ularning turlari.	2
6	Gapda bosh va ikkinchi darajali bo‘laklari va ularning ifodalanishi	2
№	O‘TTG bo‘limi amaliy mashg’ulot mavzulari	Soat
1	Mustaqil so‘z turkumlariga xos jihatlar. Yordamchi so‘z turkumlarining funksiyasi. Ismdan ot yasovchi affikslar paradigmasi. Fe’ldan ot yasovchi affikslar paradigmasi	2
2	Qadimgi turkiy tilda tarkibli sanoq sonlarning atalishi. O‘zlik olmoshlarining qadimgi kend shakli (“Klasster”, “Toifali jadval”)	2
3	Ravishdosh hosil qiluvchi affikslar. Fe’l yasashda mahsuldor affikslar, Shart fe’lining analitik shakllari	2
4	Ravishning yasalish usullari. Tobe birikmalar va ularning turlari	2
5	Vositali va vositasiz to‘ldiruvchilar va holning ifodalanish yo‘llari. Atov, vokativ, emotsional gaplarning qo‘llanishi (“Yelpig‘ich”, “3x4”)	2
№	Seminar mashg’ulot mavzulari	Soat
1	Unli va undoshlar tizimi, ularga xos xususiyatlar. Otlarda egalik kategoriyasi	2
2	Otlarda ko‘plik va kelishik kategoriyasi. Sifatlarning xarakteriga ko‘ra turlari. Son turkumi paradigmasi	2
3	Olmosh va uning turlari. Fe’lning grammatik – funksional shakllari	2
4	Fe’llarning morfologik va sintaktik usul bilan hosil qilinishi. So‘z yasalishi, affiksatsiya va kompozitsiya	2
5	Tarixiy sintaksisga xos jihatlar. So‘z birikmalari va ularning turlari	2
	Gapda bosh va ikkinchi darajali bo‘laklari, ularning ifodalanishi	2
№	O‘ATT bo‘limi Amaliy mashg’ulot mavzulari	Soat
1	O‘zbek tili tarixini davrlashtirish xususida o‘zbek tilshunoslari dunyoqarashi. Mahmud Koshg‘ariy – turkiy tillarni qiyosiy o‘rganish metodining asoschisi (“Klasster”).	2
2	XIX asr oxiri – XX asr boshlaridagi rus turkologlarining turkiy tillarga oid tasniflari. Turk, chig‘atoy, sart, o‘zbek atamalarining qo‘llanilish tarixi va ilmiy asoslanishi (“Bumerang”, “Zinama – zina”).	2
3	Arab, fors-tojik va rus tillarining o‘zbek tiliga ta’siri masalasi. Qadimgi turkiy tilning o‘zbek adabiy tili taraqqiyotidagi roli. Bu davr tilidagi fonetik, leksik, grammatik tizimning o‘ziga xosligi.	2
4	Qoraxoniylar davrida qarluq qabilalarining ittifoqi kuchayishi natijasida adabiy tilning rivojlanishi. Mahmud Koshg‘ariyning lug‘atchilik sohasidagi xizmati, tilshunoslik ilmiga qo‘shgan hissasi.	2
5	“Qutadg‘u bilig” va “Hibatul-haqoyiq” asarlarining til xususiyatlari va ilmiy o‘rganilishi. Ahmad Yassaviy “Devoni hikmat” asari va uning tili. “Yelpig‘ich”, “Toifali jadval”)	2
6	Qarluq-xorazm adabiy tili manbalariga umumiy tavsif. Chig‘atoy ulusi adabiy manbalari tilini tahlil etish, qiyoslash.	2
7	Oltin O‘rda adabiy tili yozma yodgorliklaridan “Muhabbatnoma”, “Guliston bit-turkiy” asarlarining til xususiyatlari. “Qisasi Rabg‘uziy”, “Naxjul-farodis”, “Xusrav va Shirin” asarlarida qadimgi kitobiy til hamda “o‘g‘uz-qipchoq” unsurlarining aks etishi.	2
8	Eski o‘zbek adabiy tili haqida tushuncha. Bu davrda yaratilgan badiiy asarlar tiliga xos lisoniy normalarning vujudga kela boshlashi. Navoiyning davr adabiy muhitiga ta’siri, badiiy adabiyotni rivojlantirish borasidagi xizmatlari.	2
9	“Boburnoma”da turli sohalarga oid so‘zlarning ishlatilishi. XVII – XIX asrlar adabiy tiliga xalq so‘zlashuv tilining ta’siri.	2
10	XIX asrning ikkinchi yarmi - XX asr boshlarida milliy til tushunchasi. So‘z o‘zlashtirishning kuchayishi va ilmiy terminologiyaning mukammallashib borishi. XIX asrning ikkinchi yarmi - XX asr boshlarida o‘zbek adabiy tilining grafik, fonetik, morfologik va sintaktik qurilishidagi o‘zgarishlar. So‘z tanlash va uslub masalasi, lotin alifbosiga o‘tish davridagi munozaralar.	2
№