Guliston davlat universiteti xidiraliev k. E. Aholi geografiyasi va demografiya asoslari

Fransuz tili davlat tili sifatida: Senegal, Gvineya, Kot’-di-vuar, Togo, Benin, Gabon, Kongo, Zair, MAR, Niger, Mali. Mahalliy til bilan birga: Burundi, Ruanda.
Ingliz va frantsuz tillari birgalikda: Kamerun, Seyshel orollari, Komor orollari.
Arab va fransuz tillari birgalikda: Chad.
Arab tili: Shimoliy Afrika davlatlari.
Ispan tili: Ekvatorial Gvineya
Portugal tili: Angola, San-Tome va Printsipi.
Turli davlatlar hududida bir-biriga yaqin bo’lmagan millatlar azaldan istiqomat qilib keladi. Bu hol asrlar davomida shakllanib kelgan millatlarning ijtimoiy va iqtisodiy hayot tarzi bilan bog’liqdir. Aholisining milliy tarkibi jihatidan 5 turdagi davlat ajratib ko’rsatiladi: Bir millatli (asosiy millati 90% dan ortiq bo’lgan) – dunyo mamlakatlarining deyarli yarmi: Evropa, Yaqin Sharq, Lotin Amerikasi davlatlarining ko’pchiligi.
Bir millatning boshqa millatdan keskin ortiqligi kuzatiladigan davlatlar: Buyuk Britaniya, Fransiya, Ispaniya, Ruminiya, Xitoy, Mo’g’uliston, AQSh, Avstraliya Ittifoqi, Yangi Zelandiya va hokazo. Ikki millatli davlatlar: Kanada va Belgiya.
Etnik munosabatlari yaqin bo’lgan murakkab tarkibli davlatlar: Osiyoda-Eron Afg’oniston, Pokiston, Malayziya, Laos, Markaziy, Sharqiy va Janubiy Afrika mamlakatlari.
Murakkab etnik munosabatlarga ega, kelib chiqishi har xil bo’lgan ko’p millatli davlatlar: Hindiston (1500 ta atrofida xalqlar yashaydi), Rossiya, Shveysariya, Indoneziya, Filippin, G’arbiy va Janubiy Afrikaning ko’plab davlatlari.


4 BOB. MEHNAT RESURSLARI VA ULARDAN FOYDALANISh


4.1.Mehnat resurslari va ularning tarkibi


Aholining o’z jismoniy va ma’naviy imkoniyatlariga ko’ra mehnat qila olish qobiliyatiga ega bo’lgan qismi jamiyatning mehnat resurslari hisoblanadi. Odatda aholi mehnat faoliyatiga munosabati nuqtai nazaridan 3 guruhga bo’linadi:

1. 
   mehnat yoshigacha bo’lgan guruh – bolalar va o’smirlar;
   
2. 
   mehnat yoshidagi guruh – mamlakatning asosiy mehnat resurslari;
   
3. 
   mehnat yoshidan o’tgan aholi.
   

Mehnat resurslarining soni turli mamlakatlarda turlicha, chunki aholining yuridik jihatdan belgilab qo’yilgan va mehnat resurslariga kiritiladigan yosh chegarasi hamma mamlakatlarda bir xil emas. Xalqaro statistikada, odatda, 15 yoshdan 64 yoshgacha bo’lganlar mehnatga yaroqli aholi hisoblanadi. O’zbekistonda esa 16 yoshdan 60 yoshgacha bo’lgan erkaklar va 16 yoshdan 55 yoshgacha bo’lgan xotin-qizlar mehnat yoshidagi aholi sanaladi va mamlakatning asosiy mehnat resurslari hisoblanadi. Bu yoshdagi aholining hammasi ham ishlaydi deb bo’lmaydi, albatta. Masalan, ishlab chiqarishdan ajralgan holda o’qiyotganlar va salomatligi tufayli ishlay olmaydigan nogironlar va hokazolar shular jumlasidandir. Aksincha, nafaqa yoshidan oshib ketgan keksalar shuningdek, hali 15 yoshga to’lmagan ba’zi o’smirlar ham ijtimoiy ishlab chiqarishda ishtirok etadi. Bu mehnatga qobiliyatli aholi tushunchasini kiritishni taqozo qiladi. Mehnatga qobiliyatli aholi deganda, har qanday mamlakatning yoshidan qat’i nazar real mehnat resurslari tushuniladi.
Mehnatga yaroqli aholi, o’z navbatida, ikki guruhga bo’linadi: iqtisodiy aktiv aholi va iqtisodiy aktiv bo’lmagan aholi.